Gazetecilik mesleğinin belki de en derinlemesine yapıldığı şekli araştırmacı gazeteciliktir. Bu yazıda araştırmacı gazeteciliğin tanımı, aşamaları, nitelikleri, temel ilkeleri ve kaynakları hakkında bilgiler sunacağız.
Araştırmacı Gazetecilik Nedir ve Araştırmacı Gazeteci Kimdir?
Araştırmacı gazeteci, konusunu en küçük ayrıntısına kadar araştırıp yazan, zamanını en iyi şekilde kullanan, sosyal birikime sahip kişidir. Araştırmacı gazeteci, haber yayınlandıktan sonra bile eksik bir şey olup olmadığını sorgulayan ve yeni bilgiler çıktığı zaman bunları takip eden kişidir. Araştırmacı gazeteci, haber değeri taşıyan ve kamudan gizlenen haberin kokusunu alır ve üzerine gider. Kamunun ilgisini çeken ve çıkarıyla ilişkisi olan noktaları araştırır. Bilinmeyenin ardındaki bağlantıları keşfeder ve ortaya çıkarır. Araştırmacı gazetecilik diğer gazetecilik türlerinden farklıdır. Özellikle iki noktada farklılık gösterir. İlki hakkında bilgi edinilmesi özel çaba gerektiren olaylarla ilgili haber yapmaktır ve ikincisi de bu olayların genellikle kamuoyundan gizleniyor oluşudur. Silvio Waisbord araştırmacı gazeteciliği şöyle tanımlar: "Amacı kamu yararını zedeleyici ve suistimal edici her türlü eylem ve aktiviteyi ortaya çıkarmaktır."
Araştırmacı Haberlerinin Aşamaları
- Konu saptanır.
- Haber kaynakları bulunur ve hangi sorular sorulacağına karar verilir.
- Haber kaynağına hangi yöntemle yaklaşılacağı düşünülüp gerekli bağlantılar kurulur.
- Toplanan bilgilerin nasıl kaleme alınacağına karar verilir.
- Haber yayınlanır.
Araştırmacı Gazetecinin Nitelikleri
- Tanınmış biridir.
- Olayların üzerine gider.
- Çok insan tanır.
- Özel kaynakları vardır.
- Arşiv taramayı bilir.
- Diyalog kurma ve soru sormada çok iyidir.
Araştırmacı Gazetecinin Temel İlkeleri
- Kamu yararını gözeterek haber bulmak için tüm yollar tükenmeden dürüst olmayan yollara başvurulmamalıdır.
- Söylenmemiş şeyleri göstererek haberi daha etkili hale getirmeye çalışılmamalıdır.
- Rüşvet konusunda dikkatli olunması gerekir.
- Somut deliller bulunmadıkça olabildiğince az insanın adı karıştırılmalıdır.
- Doğrulanamayan haber unsurları dikkate alınmamalıdır.
Araştırmacı Gazetecinin Kaynakları
- Arşivler
- Herkese açık olanlar
- Vatandaşa kapalı olanlar
- İnsanların varlıklarından bile habersiz olduğu arşivler
Birinci El Kaynaklar
Olayı yaşayan, gören ya da bilgi verebilecek kaynaklardır. Siyaset, ekonomi, sanat, spor gibi alanlarda karar mekanizmasında bulunanlar buna örnektir.
İkinci El Kaynaklar
Haber ajansları, basın bildirileri, bültenler, açıklamalar, kamu ve özel sektör kuruluşları, odalar, dernekler, vakıflar ve kişilerden farklı yollarla gelen bilgi, belge veya veriler buna örnektir.