Hırsızlar ve hırsızlık olayları, cezaların yetersiz olduğu, suçluların yakalanmasında polis ve adliye teşkilatının iyi çalışmadığı hatta iş birliği yaptığı, suç makinelerinin elini kolunu sallayarak gezdiği hallerde, işlenen suçların cezasız kaldığı ve suçluların korunduğu yönünde toplumda kanaatin yaygınlaştığı toplumlarda daha da artacaktır.
Hatta böyle toplumda hırsız sevicilerin olması, hatta günah işleme özgürlüğünden bahsedenlerin çıkması da doğal.
Hırsızlık, arsızlık ve yüzsüzlük. İç içe girmiş kavramlar. Tüm hırsızlarda bulunan özellik arsız ve yüzsüz olmaları.
Çalınan mallar artık el altından da değil ikinci el internet satış portalları aracılığı ile de elden çıkartılabilir hale geldi. Mal sahipleri çalınan eşyalarının ilan ile satışa çıktığını dahi görür hale gelebilmekte.
Bu uygulamalar için hukuki prosedür nedir? Çalıntı mallar bu uygulamalar üzerinden satılabilir mi?
Hırsızlar çalmış oldukları malları genellikle ikinci el eşya satış işlemi yapan satıcılara yapmakta. Ancak teknolojinin ilerlemesi sonucu artık en çok kullanılan uygulamalarla da satışlar yapılabilmekte.
Doğal olarak bu uygulamalardan eşyayı satın alan tüketici ürünün hırsızlık malı olduğunu bilmesi, bilebilmesi mümkün olmuyor.
Aracı hizmet sağlayıcıların sorumluluğu var mı?
Eşyalar uygulamalar üzerinden satılabilir. Eşya satan kişi eşyanın kaynağını göstermek zorunda değil. Bir de ikinci el eşya olunca kaynak genellikle sorulmamaktadır. Kaynağın sorulması hizmet sağlayıcının iş potansiyelini düşüreceğindin hizmet sağlayıcı da sorgulamamasına neden olmaktadır. Sisteme ürün ilanı verecek kişiye, ürünün hırsızlık malı olmadığını ispatla, faturasını ibraz et demek, ürün satıcısının tepkisine neden olacaktır. Zaten ikinci elde ürünün teslimi ile mülkiyet geçtiğinden, insanımızda fatura saklama alışkanlığı olmadığından böyle bir zorunluluk getirmek de mümkün gözükmüyor.
Hukuki açıdan İkinci el araç satış platformu aracı sağlayıcıların satılan ürünlerin içeriğini kontrol etme gibi bir sorumlulukları bulunmamaktadır. Bu yönde Yargıtay 3. Hukuk Dairesi, 2021/4000 Esas, 2021/11403 Karar sayılı ve 15.11.2021 tarihli kararı" bulunmaktadır.
Ancak şu şekilde sorumlulukları doğabilir. Eğer böyle bir durum varsa aracı kurum olarak satıcının çalıntı mal sattığı ihbar edilir. Ve burada Pazar yeri aracı hizmet uygulaması ihbara rağmen hiçbir işlem yapmazsa kusur durumuna göre sorumluluğuna gidilebilir.
Alınan mal ve hizmetin ayıplı olması ise ayrı bir konudur. Ancak kısaca değinmek gerekirse; 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da (ETDHK) belirlenen ve Yönetmelik ile detaylandırılan yükümlülüklerin ihlal edilmesi halinde, sunulan malın veya hizmetin ayıplı olması nedeniyle aracı hizmet sağlayıcısının sorumlu tutulması mümkündür. Yargıtay 13. Hukuk Dairesi 14.12.2018 T. ve 2017/5834 E., 2018/12148 K. Sayılı kararında, bilgilerini eksik dolduran hizmet sağlayıcı konumundaki satıcıya ilişkin olarak, satıcının bu yükümlülüklerine uymasını temin etmeyen aracı hizmet sağlayıcısı olan G….’un bilgi verme yükümlülüğünü ihlal ettiği gerekçesiyle sunulan ayıplı hizmetten sorumlu olacağını belirtmiştir.
Çalıntı İhbarı ve Cezai Müeyyideler
Satan kişi hakkında çalıntı mal sattığını bilerek hareket ediyorsa TCK 165. Maddeye göre "bir suçun işlenmesiyle elde edilen eşyayı veya diğer malvarlığı değerlerini, bu suçun işlenmesine iştirak etmeksizin, satan, devreden, satın alan veya kabul eden kişi, altı aydan üç yıla kadar hapis ve on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır" denilmektedir. Tespit açısından da satılan çalıntı ürünlerin faturası vs varsa o açıdan tespiti kolaylıkla yapılabilir.
Tüketici neye dikkat etmeli?
Satılan malların niteliğine göre fiyat çok düşük, seri numarası silinmiş, fatura yoksa vb şüpheli yaklaşılmalı. Suç eşyasının (çalıntı mal) olabilme ihtimali değerlendirilmeli.
Ürünün çalıntı çıkması halinde bu tarz ürünleri satın alanlar, hem malı iade emek zorunda kalacak, hem de cezai soruşturma ile karşı karşıya gelebileceklerdir. Fiyat en büyük gösterge olarak değerlendirilmelidir ve çok uygun rakamlı ürünlere şüpheyle yaklaşılmalı ve mutlaka sorgulanmalıdır.
Av. İbrahim GÜLLÜ
TÜKONFED (Tüketici Konfederasyonu) Başkan Vekil
