Türkiye’de kadınlar, dünyadaki pek çok ülkeden önce, 1930 yılında yerel seçimlerde 1934 yılında da milletvekili seçimlerinde seçme ve seçilme hakkına kavuştu. Aradan geçen 90 yıla rağmen günümüzdeki temsil oranları incelendiğinde çok fazla yolun alındığını söylemek mümkün değil. Partilerin tüzük ve programlarında da kadın konusu ve kadın politikaları yer almasına karşın uygulama açısından sembolik rakamların ötesine hiçbir dönem geçmedi. Öyle ki, tüzük ve programlarında cinsiyet kotası olan partilerde bile bu pratikte uygulanmadı. Netice itibariyle siyasi partilerin 31 Mart 2024 yerel seçimlerindeki adaylık dağılımına bakıldığında kadın-erkek eşitliğini sağlamaya yönelik programların yine kağıt üzerinde kaldığını söylemek mümkün.
ÖZEL’İN SÖZÜ HAVADA KALDI
Buna en somut örneği sergileyen parti ise CHP. CHP’nin 38. Olağan Kurultayı’nda genel başkan seçilen Özgür Özel, ilk ciddi sınavını 31 Mart yerel seçimlerinde verecek. 5 Kasım 2023’te genel başkanlık görevini devralan Özel, 17 Kasım’da yerel seçim gündemini değerlendirdiği bir televizyon programında, aday belirleme konusunda radikal adımlar atacaklarının sinyalini vermişti. Genç ve kadın temsiliyetine ilişkin cesaretli adımlar atacaklarına dikkat çeken CHP lideri, garanti pozisyonların sadece erkeklere dağıtılması gibi bir şeyin söz konusu olmadığını vurgulayarak, “Bazı önemli ilçelerde çok güçlü kadınları koysak. Geçmişte de CHP’nin benzer tercihleri olmuştu ve doğru işler olmuştu ama çok sembolik kalmıştı. Bundan sonra bu işleri cesaretle yapacağız, hiç kimsenin endişesi olmasın” demişti. Ancak mevcut tablo, Özel’in bu sözlerinde samimi olmadığını ortaya koydu.
20 ADAYDAN SADECE 1’İ KADIN
İstanbul, Ankara ve Aydın dışındaki belediye başkanlarını ‘memnuniyet anketi’ ve büyük ölçüde eğilim yoklaması ile belirleyeceğini açıklayan CHP’de, Antalya Büyükşehir Belediye Başkan adaylığı için Muhittin Böcek isminde karar kılındı. Antalya’da fire vermeyen ana muhalefet partisi, Büyükşehir ve 19 ilçe belediyesi olmak üzere toplam 20 seçim çevresinde aday çıkardı. 20 ismin içindeki tek kadın ise Akseki’den aday olan Antalya İl eski Sekreteri İlkay Akca oldu. Akca, CHP’nin Antalya’da aday gösterdiği tek kadın aday olmasına rağmen kazanılması muhtemel bir ilçe yerine AK Parti’nin iki dönemdir ambargo koyduğu Akseki’den aday gösterildi.
CHP EŞİTLİKÇİ YAKLAŞMADI
Sosyo-ekonomik ve kültürel bakımdan kadın adayların tercihi noktasında uygun toplumsal zemine sahip olan Antalya’da sadece bir kadının aday gösterilmesi, CHP’nin Antalya adaylarını belirlerken eşitlikçi bir perspektif benimsemediğini gözler önüne serdi. CHP Lideri Özgür Özel’in garanti pozisyonlara kadın aday söyleminden sonra Antalya’da değişime öncülük edebilecek ilk isim şüphesiz Konyaaltı Belediye Başkan aday adayı Mimar Sebahat Çevik’ti. Fakat Türkiye’de ilk defa bir Büyükşehir Belediyesi’nde Fen İşleri Daire Başkanlığı görevini yürütmüş olan Çevik gibi yüksek profilli bir kadın aday da genel merkezin radarına giremedi. Böylelikle CHP yönetiminin kadın adaylara yönelik pozitif ayrımcılık sözü, güçlü bir tabana sahip olduğu Antalya’yı es geçmiş oldu.
2019’DA DA AYNI TABLO
2019 yerel seçimlerinde CHP ve İYİ Parti’den oluşan Millet İttifakı, Antalya’nın da aralarında bulunduğu 23’ü Büyükşehir olmak üzere toplam 51 ilde işbirliğine gitmişti. Buna göre, Antalya’nın 12 ilçesinde CHP, geri kalan 7 ilçesinde ise İYİ Parti aday çıkarmış ve ittifak gereği partiler birbirlerinin adaylarını desteklemişlerdi. 2019’daki adaylık dağılımını incelendiğimizde yine aynı tabloyla karşılaşıyoruz. 12 ilçede aday çıkaran CHP, aday listesinde hiçbir kadına yer vermezken, İYİ Parti ise sadece AK Parti’nin kalesi Gündoğmuş’ta Sultan Çetin’i aday göstermişti. Çetin, yüzde 37 oy alırken, AK Parti’nin adayı Mehmet Özeren oyların yüzde 60’ını toplayarak seçimi birinci bitirmişti.
CUMHUR’DA DA DURUM AYNI
31 Mart 2024’te yapılacak yerel seçimlerde işbirliğine giden Cumhur ittifakı ortakları AK Parti ve MHP, Antalya’nın da içinde bulunduğu 59 ilde ortak aday gösterdi. Antalya’da AK Parti adayının destekleneceği Cumhur İttifakı’nda Büyükşehir Belediye Başkan adayı Hakan Tütüncü oldu. 14 ilçede AK Parti aday gösterirken; Alanya, Gazipaşa, Korkuteli, Demre ve Finike’den oluşan 5 ilçe ise MHP’ye bırakıldı. MHP listelerinde hiçbir kadın aday kendine yer bulamadı. AK Parti ise sadece bir ilçede kadın aday tercihinde bulundu ve 2019 yerel seçimlerinde olduğu gibi İbradı’da Hatice Sekmen’i aday gösterdi. Sekmen, 2019 yerel seçimlerinde İbradı Belediye Başkanlığı’nı CHP adayı Serkan Küçükkuru’ya karşı 87 oy farkıyla kaybetmişti. Dolayısıyla Antalya’da seçilme olasılığı en yüksek kadın aday olarak göze çarpan Sekmen, aradaki oy farkını eritmesi halinde Antalya’nın seçilmiş ilk kadın belediye başkanı unvanını elde edecek.
İYİ PARTİ’DEN DEVRİM
13 ilçede adaylarını netleştiren İYİ Parti ise; Konyaaltı, Elmalı, Manavgat, Kaş, Finike ve Korkuteli adaylarını henüz açıklamadı. 2019 yerel seçimlerinde CHP ile işbirliği yapan ve aday çıkardığı 7 ilçede sadece bir kadını aday gösteren İYİ Parti, 2024 seçimlerinde ise adaylarını belirlediği 13 ilçede kadın adaya yer vermedi. Fakat Büyükşehir Belediye Başkanlığı’na Dr. Nesrin Ünal’ı aday gösterdi. Antalya’nın seçilmiş ilk kadın milletvekili Ünal, bu seçimlerde de kentin ilk kadın belediye başkanı olmak için ipi göğüslemeye çalışacak. İYİ Parti’nin adaylarını henüz açıklamadığı 6 ilçede sadece Konyaaltı’nda bir kadın aday adayının ismi öne çıkıyor. Parti kaynaklarına göre, Konyaaltı Belediyesi için en potansiyel aday Büşra Özdemir.
TİP ÖRNEK OLDU
Kadınların siyasal temsili konusunda özveriyle çalışma yürüten partilerin başında hiç kuşkusuz Türkiye İşçi Partisi (TİP) geliyor. Fakat TİP’in kadın temsili ve politikalarına ilişkin sözleri, diğer partilerden farklı olarak tüzükte kalmayıp pratikte de karşılığını buluyor. TİP Genel Başkanı Erkan Baş, geçtiğimiz haftalarda Antalya’nın 7 ilçesinde netleşen TİP Belediye Başkan adaylarını açıklamış, Büyükşehir başta olmak üzere diğer ilçelerden de aday çıkarılması konusunda yoğun talep olduğunu ve çalışmaların sürdüğünü kaydetmişti. 7 ilçenin 4’ünde kadın aday gösteren TİP adeta devrim yaptı. Türkiye İşçi Partisi; Muratpaşa’da Emine Büyüknohutçu, Korkuteli’nde Semra Yılmaz, Gazipaşa’da Ümran Çolakoğlu, Alanya’da ise Hülya Arga’yı aday gösterdi. Yerel temsilde kadınların yokluk sendromuna adeta ilaç olan TİP, kadın temsili konusunda daima sözü yerde kalan diğer partilere örnek oldu. Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (DEM Parti) ise Büyükşehir Belediye Başkan adaylığı için Kemal Bülbül ve eş başkan olarak da Nesibe Bahadır’ı açıkladı. Muratpaşa ve Kepez adaylarını da açıklayan DEM Parti, eş başkanlık sistemi kapsamında tüm seçim çevrelerinde bir erkek ve bir kadını aday gösterdiği için temsil konusundaki eşitsizliği kökten çözmüş oldu.
