İştirak nafakası boşanma davası sonrası müşterek çocuğun velayeti kendisine bırakılmayan eşe, müşterek çocuğun bakım ve eğitim giderlerine
katılmak zorunda bırakılması ve bu nedenle ödediği nafakadır.
TMK madde 182/2 uyarınca; velayet hakkı kendisine verilmeyen eş mali gücü nispetinde çocuğun bakım ve eğitim harcamalarına katılmak zorundadır.
İştirak nafakası boşanma davası sırasında tedbir nafakası adı altında ödenmeye başlanır. Boşanma davasının sonuçlanmasıyla boşanan eşler arasında tedbir nafakası olarak değil iştirak nafakası olarak ödenmeye devam eder. İştirak nafakasının ödenmesine boşanma davası sonucunda karar verilir.
İştirak nafakası kamu düzenine ilişkin olduğundan hâkim tarafından herhangi bir talebe gerek olmaksızın miktarını re’sen belirlenmektedir. Çünkü iştirak nafakasında gözetilen menfaat müşterek çocukların yetiştirilmesinde, eğitim, sağlık, barınma gibi hayati giderlerinin karşılanmasıdır.
İştirak nafakasının, yoksulluk nafakası gibi mahkemeden talepte bulunulmasına gerek yoktur. Boşanma davası sonucunda velayeti alan eş müşterek çocuk için iştirak nafakası talep etmese dahi hakim tarafından iştirak nafakası ödenmesine hükmedilebilir.
TMK’nin madde 300 de; “Nafaka miktarı, çocuğun ihtiyaçları ile ana ve babanın hayat koşulları ve ödeme güçleri dikkate alınarak belirlenir. Nafaka miktarının belirlenmesinde çocuğun gelirleri de göz önünde bulundurulur” düzenlemesiyle nafaka miktarının nasıl tespit edileceği belirlenmiştir.
Hakim, iştirak nafakasının her ay peşin olarak ödeneceğine hükmedebilir. Eğer taraflar dilerse nafakanın irat (gelir) şekilde ödeneceğine ilişkin karar verilebilir.
Mahkeme, eşlerin ekonomik, sosyal durumunun değişmesine binaen TÜİK tarafından belirlenen üretici fiyat endeksi üzerinden gelecek yıllar için nafakanın ne miktarda ödenmesi gerektiğini karara bağlayabilir.
Yargıtay, iştirak nafakası hükmedilirken çocuğun yaşı, eğitim durumu, paranın alım gücü, çocuğun giderleri ile anne-babanın ekonomik durumları da dikkate alınarak nafakaya hükmedilmesi gerektiğini kararlarında vurgulamaktadır.
İştirak Nafakasını Kim Talep Edebilir?
İştirak nafakasını kural olarak boşanma sonrası çocuğun velayetini alan eş tarafından istenilir.
TMK’nun madde 329 de; “Küçüğe fiilen bakan ana veya baba, diğerine karşı çocuk adına nafaka davası açabilir. Ayırt etme gücüne sahip olmayan küçük için gereken hâllerde nafaka davası, atanacak kayyım veya vasi tarafından da açılabilir. Ayırt etme gücüne sahip olan küçük de nafaka davası açabilir’’ şeklinde düzenlenmiştir.
Velayeti kendisine bırakılan eş, boşanma davasından sonra ayrı bir dava da açılarak reşit olmayan müşterek çocuk için nafaka talep edilebilir.
İştirak Nafakasının Ödenmesi Ne Zamana Kadar Devam Eder?
İştirak nafakasını ödeyen kişi çocuğun velayetini alır ise nafakayı ödemesine gerek kalmayacaktır.
İştirak nafakası yükümlüsü, kusuru olmaksızın malvarlığını kaybetmesi ve ekonomik olarak yoksul duruma düşerek nafaka ödeyemeyecek hale gelmesi durumunda, mahkemeye başvurarak iştirak nafakasının sona erdirilmesini talep edebilir.
İştirak nafakası çocuğun reşit olana kadar ödenen bir nafaka türüdür. Çocuğun reşit olmasıyla nafaka da sona erecektir.
TMK madde 328; “Ana ve babanın bakım borcu, çocuğun ergin olmasına kadar devam eder. Çocuk ergin olduğu halde eğitimi devam ediyorsa, ana ve baba durum ve koşullara göre kendilerinden beklenebilecek ölçüde olmak üzere, eğitimi sona erinceye kadar çocuğa bakmakla yükümlüdürler.”
İştirak Nafakası Nasıl Ödenir?
İştirak nafakası her ay peşin olarak ödenir.
Kural olarak, nafaka Türk Lirası olarak ödenir. Ancak taraflar anlaşarak nafaka miktarını belirleyebilecekleri gibi nafakanın yabancı para üzerinden de ödenmesini de kararlaştırabilirler. Bunlar hâkimin onayına tabidir.
İştirak nafakası davasında davanın açıldığı tarih dikkate alınır. Bu nedenle, nafaka alacağına karar tarihinden itibaren yasal faize karar verilmesi gerekir.
İştirak Nafakasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Nafaka davalarında görevli mahkeme Aile Mahkemeleridir. Aile Mahkemelerinin olmadığı yerde ise Asliye Hukuk Mahkemesi davaya Aile Mahkemesi sıfatı ile bakar.
Çekişmeli boşanma davasında iştirak nafakası talep ediliyorsa davanın görüleceği mahkeme boşanma davasına bakan mahkemedir.
TMK madde 177’ye göre; iştirak nafakası davası, boşanma davasından sonra açılmışsa, nafaka alacaklısının yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir. Ancak bu kesin yetki değil, özel yetkidir. Davacı, davayı davalının yerleşim yeri mahkemesinde de açabilir.
İştirak Nafakası Davasında Zamanaşımı
İştirak nafakası, çocuk reşit oluncaya kadar her zaman istenebilir. İştirak nafakası, Borçlar Kanunu madde 126/2’ye göre, 5 yıllık zamanaşımına tabidir. Nafaka alacaklısı, takip yapmaz veya nafaka borçlusunu temerrüde düşürmezse, nafaka davaları 5 yıllık zamanaşımına tabi olduğundan, nafaka alacaklısı 5 yıldan geriye olan ve tahakkuk eden nafakaları talep edemez.
Beş yıllık zamanaşımının başlangıç tarihi, iştirak nafakasının tahakkuk ettiği aydır.
İştirak Nafakası Kesinleşmeden İcraya Konulabilir mi?
Boşanma davası devam ederken hâkim çocuğun bakım ve gözetimi için tedbir nafakasına hükmeder. İştirak nafakası ise boşanma kararının kesinleşmesinden sonra ödenmektedir.