Maddi tazminat: Maddi tazminat hukukun en kapsamlı alanlarından birisidir. Dünyanın her yerindeki bir fiil nedeni ile maddi zarara uğramanız mümkündür. Hatta uzaydaki gelişmeler nedeni ile dahi maddi zarar oluşabilir. Maddi zarar “Hukuka aykırı bir fiil ya da işlem nedeni ile kişinin malvarlığındaki eksilmeye ilişkin zarar” dır diye özetle tarif edilebilir.
Maddi tazminat hakkının doğumu için belirli şartların oluşması gerekir. Bu şartlar
-Hukuka aykırı bir fiil ya da işlem olmalı.
-Bu işlem nedeni ile kişinin malvarlığında eksilme (ileride eksilme oluşmalı) zarar oluşmalı
-Eksilme ile fiil arasında illiyet bağı olması gerekir.
Bütün bu şartlar oluştuğundan zarar gören maddi tazminata hak kazanır. Haksız fiili yapan kişide maddi tazminat ödemeye mahkum edilir. Yani kişi hukuka aykırı fiilinin neticesine katlanmak zorundadır. Maddi ve manevi tazminat davaları birlikte açılabileceği gibi ayrı ayrı da açılabilir. Konuları oldukça geniştir. Her olaya göre tarafları değişebilir. Tazminat miktarının hesabında dikkat edilmesi gereken birçok husus vardır. Görevli ve yetkili mahkemede olaya göre değişmektedir. Bu nedenle derinlemesine bir hukuki inceleme yerine mağdurları bilgilendirme amaçlı genel açıklamalar ile yetinilecektir.
BELLİ BAŞLI TAZMİNAT KONULARI
Genelde haksız fiilden kaynaklanmaktadır. Ancak sınırsız dava konusu olabilir. Burada günümüz şartlarında en çok karşılaşılanları açıklamaya çalışacağız
-İş Kazası Nedeniyle Maddi ve Manevi Tazminat Davası
-Trafik Kazası Sebebiyle Maddi ve Manevi Tazminat Davası
-Hatalı Doktor Uygulamasından Kaynaklanan Tazminat Davası
-Sözleşme İhlali Nedeniyle Maddi ve Manevi Tazminat Davası
-Suç İşlenmesi Nedeniyle Maddi ve Manevi Tazminat Davası
-Boşanma Davası ile Birlikte Açılan Maddi ve Manevi Tazminat Davası
-Telif Hakları Nedeniyle Maddi ve Manevi Tazminat Davası
Vekalet sözleşmesinden kaynaklı tazminat davaları
-Patlama, sel basması, vb. nedenlerle oluşan Tazminat Davası
-Kira sözleşmesinden kaynaklı tazminat kaynaklı tazminat davaları gibi ana konularından oluşmaktadır.
GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME
Genel kural bu davalının ikametgâhı Asliye Hukuk mahkemelerinde görülmesidir. Ancak tazminat konusu olay nedeni ile özel görevli mahkeme kurulmuş ise tazminat davaları da bu mahkemelerde görülür. Örneğin, iş kazası tazminat davaları iş mahkemesinde, idarenin işlem ve eyleminden kaynaklı olanlar idare ya da vergi mahkemesinde, şirketlerle ilgili olanlar ise Asliye Ticaret Mahkemesinde, Aile hukukuna dayalı davalar ise Aile Mahkemesinde, kira sözleşmesinden kaynaklı davalar ise Sulh Hukuk Mahkemesinde görülür. Yani tek bir görevli mahkeme yoktur. Her olaya göre mahkeme değişmektedir. Yine davacı ya da davalının sıfatı da görevli mahkemenin belirlenmesinde etkilidir. Örneğin trafik kazasından kaynaklı bir olayda sadece araç sahipleri davaya dahil ise Asliye Hukuk Mahkemesinde bakılırken, davaya sigorta şirketinin de dahil edilmesi halinde Asliye Ticaret Mahkemesinde görülmektedir. Yine haksız yere bir kişinin evinin yıkılması halinde dava Asliye Hukukta görülecekken, idare tarafından haksız işlem sonucu yıkım halinde İdare mahkemesinde görülmektedir.
Devletin, yani idarenin işlem ve eylemleri nedeniyle zarara uğrayanların açtığı tazminat davasına “tam yargı davası” denilmektedir. Tam yargı davasına bakma görevi idari yargı yerleri olan vergi mahkemeleri veya idare mahkemeleri tarafından yerine getirilir.
Maddi Tazminat davasında yetkili mahkeme neresidir. Dava nerede Açılır?
Maddi ve manevi tazminat davaları için kural olarak yetkili yer olan davalının ikametgahında, davalı tüzel kişi (şirket, vakıf, dernek, üniversite vs.) ise tüzel kişinin merkezinin bulunduğu yerdeki) mahkemelerdir. (Hukuk Muhakemeleri Kanunu md.6). Davalı sayısı birden fazla ise, tazminat davası herhangi birinin yerleşim yerinde de açılabilir (HMK md.7). Tercih davacıya aittir. Kural bu olmakla birlikte tazminat nedenine göre yetki değişebilir. Örneğin sözleşmeden kaynaklanan da sözleşmenin ifa yeri, haksız fiilden kaynaklananlarda olay yeri gibi başka yetkili yerlerde olabilir. Trafik kazası, iş kazası, doktor hatası vs. nedenine dayalı maddi ve manevi tazminat davası, yukarıda belirttiğimiz genel yetkili mahkemelerde açılabileceği gibi Haksız fiilin işlendiği yer mahkemesinde tazminat davaları açılabilir.
Zarar başka bir yerde meydana gelmişse, zararın meydana geldiği yerde de dava açılabilir.
Haksız fiillerde zarar görenin ikametgahında da özel yetkiye istinaden tazminat davası açılabilir. Örneğin, Van’da, iş kazası geçiren bir işçinin ikametgahı Ankara ise tazminat davası Ankara’da da açılabilir. Yine boşanma davalarında özel yetki vardır. Tazminat davaları konusuna göre ayrıntılı incelenirken yetki hususu da ayrıca değerlendirilecektir.