Davaların çoğu haksız fiilden kaynaklıdır. Haksız fiiller için dava zamanaşımı süresi, fiil ve failin öğrenilmesinden itibaren 2 yıl, her hâlükârda ise 10 yıldır (TBK 72/1). İşlenen haksız fiil suçsa ceza hukuku zamanaşımı süresi dikkate alınır. Ceza hukuku zamanaşımı süresi suça göre değişmektedir. Zamanaşımı, tazminat nedenine bağlı olarak değişmektedir. Tazminat davasının hangi hukuki nedene dayalı olarak açıldığı hususu tespit edildikten sonra zamanaşımı süresi belirlenecektir. Boşanma davası neticesinde maddi manevi tazminat davası açma süresi, boşanmanın kesinleşmesinden itibaren 1 yıldır. Sözleşmeden kaynaklı davalarda 10 yıl gibi süre mevcuttur.
Karayolları Trafik Kanunu trafik kazası nedeniyle oluşan zarara karşı davası açma trafik kazasının meydana gelmesi ve fiili işleyenin öğrenilmesinden itibaren 2 yıl, her hâlükârda 10 yıldır. Ceza kanunun bu fiil için öngördüğü dava zamanaşımı süresi daha fazla ise, bu durumda dava zamanaşımı süresi uygulanır. Ölümlü ve yaralamalı kazalarda bu hususa dikkat etmek gerekir.
Maddi ve Manevi Tazminat Davasını Kimler Açabilir?
Tazminat davasına sebep olan fiilden zarar gören kişi tazminat davası açabilir. Kural olarak davacı zarar gören kişinin bizzat kendisidir. Ancak ölen kişinin yakınlarına da bu hak tanınmıştır. Örneğin, trafik kazası nedeniyle yaralanan kişi, doktor hatası nedeniyle yanlış böbreği alınan ve vücut bütünlüğü zarar gören hasta tazminat davası açabilirler.
Fiil nedeni ile kişinin ölümü ise, ölenin destekte bulunduğu yakınları da maddi tazminat davası açabilirler. Maddi tazminat olup “destekten yoksun kalma tazminatı” olarak adlandırılmaktadır. Ölenin eşi, çocukları, anne-babası veya ölenin kendisine destekte bulunduğunu ispat edebilen herkes maddi ve manevi tazminat davası açabilir. Ölenin desteği olmamasına rağmen ölümden üzüntü duyan birinci derece yakınlar da manevi tazminat davası açabilirler. Ancak diğer yakınlarda üzüntü duymasına rağmen kanun koyucu tazminat hakkı tanımamıştır. Yani üzüntü derecesini birinci derece ile sınırlandırmıştır.
Maddi ve Manevi Tazminat Davası Kime Karşı Açılır?
Tazminat davası, kural olarak ölüm, yaralanma veya başkaca maddi zarara neden olan eylemi ya da işlemi yapan gerçek veya tüzel kişilere karşı açılır. Ancak bazı durumlarda kanun koyucu başka tazminat sorumluları da belirlemiştir. Araç sahibinin sorumluluğu gibi. Bu durumda malikte sorumludur. Yine sigorta şirketinin sorumluluğu da bu kapsamdadır. Doktorla birlikte işleten olan hastanenin sorumlu olması gibi başkaca davalılarda olabilir. Doktor Sağlık Bakanlığı bünyesinde çalışıyorsa bakanlığa karşı, bir üniversite veya vakıf hastanesinde çalışıyorsa ilgili vakfa veya üniversiteye tazminat davası açılabilir. Yani olaya göre davalıda değişebilmektedir.
Genel olarak Maddi Tazminat Davasında İstenebilecek Zararlar
1-Bedende Meydana gelen zararlar talep edilebilir.
2-Ölüm Halinde destekten yoksun kalınan kısım talep edilebilir.
3-Haksız gözaltı, tutuklama, ya da hapis nedeni ile uğranılan zararlar tazmin edilebilir.
4-Haksızişten çıkarma nedeni ile Askerler için oluşan OYAK zararları tazmin edilebilir. Yani kısaca oluşan maddi zarar ne ise talep hakkı vardır. Yeter ki yukarıda açıklanan şartları taşısın.
Maddi Tazminat Nasıl Hesaplanır?
Manevi tazminat her olaya göre hakim tarafından belirlenir. Bir hesaplama yöntemi yoktur. Ancak maddi tazminatlar genelde hakimden ziyade bilirkişiler tarafından hesaplanır. Kapsamı yukarıda değinilmişti. Tazmini talep edilecek zarar miktarı olaya göre bilirkişi tarafından hesaplanacaktır. Örneğin araçtaki hasar bedeli, konusunda uzman bilirkişi tarafından değişen parça, işçilik, aracın tamir süresi vb. hususlar dikkate alınarak hesaplanacaktır. Yine araçtaki değer kaybı aracın modeli, daha önceki kazası olup olmaması, kazadaki zarar gördüğü yere ve zarar miktarına göre değişecektir. Yani matematikteki gibi net bir hesap formülü yoktur. Ama hiçbir kaidesi de yok değildir. Belirli kriterlere göre hesaplanmaktadır. Yine tazminat hesabında bazı hususlar dikkate alınacaktır. Örneğin;
Zararın doğrudan ya da dolaylı oluşu,
Kusur oranları,
Maluliyet ya da organ kaybı varsa maluliyet ve kayıp oranı,
Ölüm varsa ölenin yaşı, gelir durumu ve destek olunan kişilerin yaşı vs.
Araç zararında aracın yeni olup olmaması, kullanım ömrü gibi hususlar dikkate alınacaktır.
Yukarıda açıklandığı üzere tazminat hesabında dikkat edilmesi gereken çok husus vardır. Bu nedenle mutlaka konusunda uzman birsinden yardım alınması tavsiye edilir.