1-ALKOL BAĞIMLILIĞI:
Kişinin alkol tüketimi, sosyal içici düzeyindeyse ve bazen iş, aile ve sosyal çevresine zarar verecek boyutta olsa bile buna bağımlılık denemez.
Bağımlılık oluşması için kişinin alkol tüketimini alması gereken dozun üstünde alması gerekir.
Bağımlılık tanımı, hem düzenli olarak yüksek dozda alkol tüketimi, hem de dipsomani (belirli bir süre ara verdikten sonra tekrar yüksek dozda alkol tüketimine başlamak) için geçerlidir.
YASAL LİMİT: Türkiye’de yasal alkol limiti 0.50 promildir.
Alkolün Oranlarla Vücuda Etkileri:
-2 Bira (60 promil): Vücutta deri kızarıklığına neden olur, aynı zamanda kişi, çok fazla konuşkan olur ve sağlıklı karar verme yetisi azalır.
-3 Bira (60-90 promil): Kişide, öfori (neşe hali), kısıtlama kaybı, kas koordinasyonu bozukluğu görülür
-4 Bira (100-190 promil): Kişide, düzensiz konuşma biçimi, şiddetli kas koordinasyonu bozukluğu, mide bulantısı, baş dönmesi, kol ve bacaklarda uyuşukluk görülür
-8 Bira (200-290 promil): Uyuşukluk, bilinç kaybı, tutarsız konuşma, ve kusma görülür.
-300 ve 390 promilden fazla alkol tüketimi durumunda kişi, komaya girebilir ve solunum sorunlarıyla karşılaşabilir.
2-SİGARA (NİKOTİN) BAĞIMLILIĞI:
Sigarada 4000’den fazla kimyasal madde bulunur ve bu maddeler kalp ve damar hatalıkları, cilt sararması gibi etkilerinin yanı sıra lösemi, akciğer, dudak ve ağız, pankreas, rahim ağzı (serviks uteri), böbrek, yemek borusu, gırtlak, burun sinüsleri gibi kanser çeşitlerine neden olur.
Sigarayı her gün düzenli olarak yüksek dozda tüketen kişilere sigara bağımlısı denir ve esas bağımlılık yapan madde nikotindir.
3-OPİYAT (EROİN) BAĞIMLILIĞI:
Afyondan elde edilen ve genellikte burun yoluyla tüketilen maddeye eroin denir.
Bir-iki hafta düzenli olarak kullanıldığında kişi bağımlı olur ve bu durum duyarlılık durumuna göre değişebilir.
Hareketlerde ve konuşmalarda yavaşlama, sıcaklık hissi, uyuşukluk, rahatlama, göz bebeklerin küçülmesi, yüzde kızarıklık gibi olumsuz sonuçları vardır.
Kişi genellikle rahatlamak, ağrının azalması ve uyuşukluk hissi için kullanır.
Yüksek dozlarda alındığında ölüme yol açar (altın vuruş).
4-ESRAR (MARİJUANA) BAĞIMLILIĞI:
Sarıkız, kuru, ot olarak da adlandırılmaktadır.
Esrarın sigara halinde içilmesi, ilk dakikalardan itibaren kalp atışlarının %20-50 oranında artmasına neden olmaktadır.
Sigara ile birlikte alındığında 30 dakika gibi bir sürede etki eder ve etkisi 3-4 saat sürer (kısa vadeli etki).
Esrarın yoksunluk belirtilerine yol açtığı belirlenmiştir.
Esrar, kenevir bitkisinden elde edilir ve genellikle sigara gibi sarılarak içilir.
Ağızdan alındığında ise daha az ve geç etki eder ve 12 saat etkisi sürer. Yüksek derecede haz verir, bellek sorunları, kalp hızında artış, anksiyete, panik atak ve paranoya gibi olumsuz etkileri vardır.
Esrar, cannabis sativa adı verilen hint keneviri bitkisinden oluşmaktadır.
5-KOKAİN BAĞIMLILIĞI:
Coca bitkisinin yapraklarından elde edilen doğal bir stimulantdır (uyaran).
Etkisi hemen elde edilir ve kısa sürede biter bu yüzden etkisinin devam etmesi için kişi düzenli olarak kokain kullanmaya devam eder ve böylece bağımlı hale gelir.
Deri altından, burunla soluma gibi yöntemlerle alınabilir.
Kokain, öfori (neşe), kendini iyi hissetme, uyku ve açlık hislerinde azalma gibi nedenlerde kullanılır ve bırakılması durumunda yoksunluk belirtileri (kusma, huzursuzluk, titreme, üşüme, anksiyete) kişiyi kokaini tekrar kullanmaya iter. Kullanılması durumunda ise uykusuzluk, halsizlik, saldırganlık, paranoid belirtiler, göz bebeklerinde büyüme, solunum sıkıntısı, kalp ritmi bozukluğu, halüsinasyonlar gibi olumsuz etkiler ortaya çıkar.
6-EXTACY BAĞIMLILIĞI:
MDMA (3,4-metilen dioksi metamfetamin) yani ecstasy (ekstazi) bir amfetamin türevidir.
Etkileri hem amfetaminlere, hem de halüsinojenik uyuşturucu maddelere benzer.
Üstünde kuş, fil vb. resimler bulunan tabletler biçiminde satılır.
Ağız yoluyla alınır ve daha çok eğlence yerlerinde bulunur.
Genellikte tablet ve kapsül şeklinde satılır.
İştahsızlık, uyku ihtiyacının azalması, huzursuzluk, mide bulantısı, kramp, gerginlik, kan basıncında ve vücut ısısında yükselme, kalp atışında artış ve ruhsal ve fiziksel tavır değişikliklerine sebep olmaktadır.
Uyarıcıdır ve enerjinin arttığı hissini verirken uyku ve yorgunluk hissini bloke eder, karşı cinse aşırı istek, algıda artış gibi etkileri vardır.
Kalp ritmi bozukluğuna, vücutta aşırı ısıya, kas ve motor koordinasyonu bozukluğuna, böbreklerde hasara neden olur.
8-KAFEİN BAĞIMLILIĞI:
Diğer bağımlılık yapan maddeler gibi kafein, özellikle çay, kahve, çikolata ve kola gibi yiyecek ve içecekler de fazla tüketildiğinde sağlığa zararlıdır.
Kafeinin, uyku ihtiyacını azaltma, dikkati toparlama gibi etkilerinden dolayı tüketim oranı çok yüksektir fakat bu tüketim aşırıya kaçtığı zaman ve alınmadığı taktirde huzursuzluk, dikkat eksikliği, uyku ihtiyacı, baş ağrısı, gibi psikolojik ve fizyolojik belirtiler ortaya çıkabilir.
9-UÇUCU MADDE BAĞIMLILIĞI:
Tiner, benzin, bali, oje, saç spreyi, çakmak gazı olarak kullanılan bütan gazı, aseton, kuru temizlemede kullanılan maddeler vs. gibi uçucu maddelerin koklanması ve bunu sürekli yapma, bundan haz alma isteğine uçucu madde bağımlılığı denir.
Uçucu maddeler kolaylıkla bulunabilir çünkü bu maddelerin satılması yasaldır.
Ucuz olması nedeni ile de kullanımı yaygındır.
Düşük dozda soluma dahi bilinç ve duyu kaybına yol açar.
Uçucu madde koklayanlarda madde akciğer ile yer değiştirir ani ölümler sıklıkla meydana gelir ve ani ölümler beyin ve kalp üstüne olan etkilerinden dolayı ortaya çıkar.
Bağımlılık potansiyelleri yüksektir.
Uçucu maddeler klinik açıdan önemli sayılabilecek yoksunluk belirtilerine neden olmazlar.
10-YEME BAĞIMLILIĞI:
Yeme bağımlılığı, kişinin beden imajını beğenmemesine ve yemek yedikten sonra pişman olup rahatsızlık duymasına rağmen yemek yemenin önüne geçememesidir.
Yemek yemeyi mutluyken, üzgünken veya stresliyken, her durumda sürdürmesidir. Patolojik yeme bozukluğu adı verilir.