Hiperaktivitesi olan çocuklar;
“TAM DONANIMLI BİR ARABAYA BENZER, ANCAK BU ARABANIN FRENİ YOKTUR”
Yaş ve gelişim düzeyine uygun olmayan; aşırı hareketlilik, istekleri erteleyememe, kalıcı ve sürekli dikkatsizlik belirtileriyle kendini gösteren nöro-psikiyatrik bir bozukluktur. Çocuklarda hareketlilik istemdışıdır. Yaramazlık, haşarılık olarak adlandırılamaz. Doğum öncesi anne rahminde alışılmadık şekilde hareketli olduklarını gösteren raporlar vardır.
D.E.H.B. tanısı konmuş çocukta,belirtilerin tümünün olması gerekli değildir. 3 tipi vardır:
* DİKKAT EKSİKLİĞİ : Dikkat eksikliği belirtileri ön plandadır. Aşırı hareketlilik ve dürtüsellik ya yoktur ya da tanı olacak kadar şiddetli değildir.
* AŞIRI HAREKETLİLİK : Aşırı hareketlilik ve dürtüsellik belirgin olarak vardır. Dikkat eksikliği belirtileri vardır ancak tanı konacak kadar şiddetli değildir.
* D.E.H.B. (BİRLEŞİK TİP ) : En sık olarak görülen tip. Hem dikkat eksikliği hem de aşırı hareketlilik, dürtüsellik belirtileri tanı olacak kadar şiddetlidir.
SIKLIK: D.E.H.B toplumda,çocukluk çağının en sık görülen psikiyatrik bozukluğudur.
İlköğretim çağındaki çocukların %5-7 'inde görülür.Yani her 10-20 çocuktan birinde bu sorun vardır. Erişkinlik döneminde görülme sıklığı % 3’ tür
DİKKAT EKSİKLİĞİ
“PARAZITLERLE DOLU BIR RADYODA BIR PROGRAM DINLEMEYE ÇALIŞMAK GIBIDIR”
* Çocukta dikkat eksikliği özellikle okul hayatının başlamasıyla belirgin hale gelir.
* Okul öncesi dönemde de her şeyden çabuk sıkılan, bıkan çocuklar,oyuncaklarından dahi sıkılıp kısa bir süre sonra onları parçalamayı tercih edebilirler.
* Yaşlarına uygun yap-boz oyuncakları aslına uygun düzenleyemezler.
* Uzun televizyon filmi,çizgi film izleyemezler.
* Okulun başlamasıyla birlikte öğrenmeye karşı ilgisizdirler.
* Ödev yapmayı sevmezler,anne-baba ve öğretmenin zoruyla ödev yaparlar.
* Ödevlerini yapmakta hayli zorlanırlar.Masanın başına oturamaz,otursalar dahi çeşitli bahaneler uydurarak (tuvalete gitme,su içme gibi ) sık sık masa başından kalkarlar
* Anne-Babayı ders çalışırken sürekli yanlarında isterler.
* Başladıkları bir işi bitirmekte zorlanır, sonuçlandırmadan hemen diğerine geçerler.
* Kendileriyle konuşulduğunda sanki konuşanı dinlemiyormuş görüntüsü verirler.
* Bir komutu birkaç defa söyledikten sonra yerine getirirler.
* Sınıfta dersi takip etmedikleri gözlenir.
* Dışarıdan gelen uyarılarla hemen dikkatleri dağılır.
* Ders dışı işlerle fazlaca ilgilenirler.Elinde kalem çevirir,deftere,sıraya bir şeyler çizmeye kalkarlar.
* Derste sıkılarak sınıfın dikkatini ve huzurunu bozacak davranışlar sergileyebilirler
* Okuma ve yazma becerileri arkadaşlarından zayıf, defter düzeni ve yazıları bozuk olabilir.
* Okurken sık hata yapabilir ve cümlenin sonunda başka sözcükler uydurabilirler.
* Sınavlarda dikkatsizce hatalar yaparlar.Sabırsızlıkları nedeniyle soruları hızlıca okuma,tam okumama ve yanlış okumalara sık rastlanır. Çok iyi bildikleri bir soruyu bile yanlış cevaplayabilirler.Testlerde çeldiricilere kolaylıkla kanarlar. Özellikle ilkokul yıllarında sınav kağıdını herkesten önce vermeye çalışır ve bildiklerinden daha düşük notlar alırlar .
* Unutkandırlar, sınıfta, sokakta sık eşya kaybederler.Öğrenilen blgileri çabuk unutabilirler.Kendilerine uygun bir çalışma düzeni ve sistem geliştiremezler.
* Ev içinde günlük yapmaları gereken işler konusunda sorumluluk almak istemezler. Genellikle dağınıktırlar ve kurallardan hoşlanmazlar.'' Aman dikkat et '' uyarısı çok yapılır.
* Hangi yaştan olursa olsun bir yıl içinde tedaviden sonuç alırlar.
AŞIRI HAREKETLİLİK ( D.E.H.B. )
“HER GÜRÜLTÜNÜN İÇİNDE BİR MELODİ VE YAZILMASI GEREKEN BİR SENFONİ VARDIR „
Hiperaktivite ve dikkat eksikliği tanısı için; hem okul,hem de aile ortamında belirtilerİin 7 yaşından önce başlayıp en az 6 aydır devam etmeli
* Aşırı hareketlidirler. Belli bir süre oturmaları istendiğinde oturmazlar ya da sağa-sola dönerler, eğilip-bükülürler,kıpır kıpırdırlar.
* Sürekli konuşur, bağırır, başkalarını yaptığı işten alıkoyarlar.
* İşin başında oturma yetenekleri 10-20 sn. kadardır.
* Bir işe belli bir süre konsantre olamazlar.
* Dikkatlerini odaklaştırma da güçlük çekerler.
* Dikkat süreleri çok kısadır.
* Aynı anda pek çok şeyle birlikte ilgilenirler.
* Dikkatleri dağınıktır.Başladıkları işi sonlandırmada zorlanırlar.
* Kendi başlarına karar vermekte güçlük çekerler.
* Düzensizdirler; eşyalarını, kitaplarını, kalemlerini ve oyuncaklarını sık sık kaybederler.
* Ödevlerin ve etkinliklerin düzenlenmesinde sıklıkla zorluk çekerler; defterlerin başı sonu belli değildir.
* Çoğu kez olası sonuçları düşünmeden kendilerini fiziksel olarak tehlikeye atabilirler.
* İsteklerini erteleyemezler, dürtülerini engelleyemezler.
* Sorulan sorulara tamamlanmadan önce cevap verme eğilimleri vardır.
* Karşısındakini dinleyemezler.
* Her şeye karışma, mobilyaların üzerinde gezme, ev içinde koşuşturma, sınıf içinde gezinme vb.davranışlar söz konusudur.
* Yalan söyleme, hırsızlık yapma, hayvanlara eziyet etme gibi olumsuz davranışlar görülebilir.
* Dikkat sürelerinin kısa olması ve hareketlilikleri nedeniyle sosyal kuralları öğrenmede güçlük yaşarlar. Arkadaş bulmakta,kurallara göre oyun oynamakta güçlük çekerler.
* Grup içinde oynarken ya da çalışırken sırasını beklemede zorlanırlar.
* Diğer çocuklara sataşma,rahatsız etme, itme, çekiştirme, kavga-dövüş başlatma söz konusudur.
* Kabadayılık,başkalarını tehdit etme, gözdağı verme gibi davranışlar gözlenebilir.
* Yönergelere ve kurallara uymada zorlandıklarından,sosyal açıdan uyumsuzdurlar.
* Başkalarının malına kasten zarar verme söz konusudur.
* Uygunsuz arkadaş edinirler.
* El becerilerinde yetersizdirler; düğme ilikleme, ayakkabı bağlama, düzgün yazı yazma, bir şeyi düzgün kesme vb.faaliyetlerde başarısızdırlar.
* Bilgiçlik taslarlar, bilmiş tavırlar gösterirler.
* Ayrıntılara dikkat etmezler, dikkatsizce hatalar yaparlar.
* Günlük işlerde genelde unutkandırlar.
* Ruh halleri değişkendir; depresyon görülebilir.
* Çabuk heyecanlanır ve sinirlenirler.
* Uyku sürelerinin ( bebekliklerinde de )kısa ve düzensiz olduğu gözlenir.
* Santral sinir sistemleri normale göre daha az çalışır.
* Acıya dayanıklılık görülebilir.
* Titiz ve takıntılar söz konusu olabilir.
* Esprilidirler,sıcakkanlı ve yardımseverdirler.
D.E.H.B. OLAN ÇOCUKLARIN YAKINLARINA VE ÖĞRETMENLERİNE ÖNERİLER
Hiperaktivite teşhisi tıbbi bir teşhistir ve yalnızca alanlarında uzmanlaşmış psikiyatristler tarafından tanı konulabilir. Hiperaktivite genellikle başaçıkılabilen bir durumdur. Tedavi aile, öğretmen ve profesyonellerin (psikiyatrist, psikolog, psikolojik danışman ) koordinasyonu ile gerçekleşir.
Tedavi için altın dönem okul öncesi ve okul çağının ilk yıllarıdır. Tedavi çocuğun öğrenime uyumunu zorlaştıran yapısal ve çevresel etkenlerin ortadan kaldırılması ya da etkisizleştirilmesidir. Gerektiğinde önerilen tedaviler hayatı kolaylaştırmak ve sorunlu dönemlerini hızla aşmak için bir araçtır. Psikoterapiyle birlikte daha etkili olabilir.