İnsan beslenmesindeki önemi nedeniyle süt ve süt ürünleri sektörü esasen hem üretici hem de tüketici boyutuyla tüm toplumu ilgilendirmektedir. Dengeli ve sağlıklı beslenme açısından temel gıda maddelerinden olan süt ve süt ürünleri ticari yönüyle sektör tüketici, üretici, işleme sanayi, lojistik ve ilgili diğer sektörler bakımından da oldukça dinamik bir alanı ifade etmektedir.
Dünya Gıda ve Tarım Örgütü’nün 2020 yılı verilerine göre dünya toplam süt üretiminin %82’si inek, %15’i manda %2’si keçi ve %1’i ise koyundan elde edilmektedir. Dünya süt üretiminde %22’lik pay ile Hindistan ilk sırada gelirken Avrupa Birliği ülkeleri %20, Amerika Birleşik Devletleri %12 ve Türkiye ise %2,5’lik paya sahiptir. 2000-2013 yılları arasında dünya süt üretimindeki artış 1,4 kat iken, Türkiye’de 1,8 kattır. Dolayısıyla Türkiye dünyada süt üretimini en fazla artıran ülkeler arasındadır ve son yıllardaki performansıyla kayda değer bir gelişme elde etmiştir. Bu çerçevede dünya genelinde Türkiye en büyük ilk 10 süt üreticisi ülke durumundadır, lakin dış ticarete konu olan en önemli süt ürünü olarak peynir üretiminde ise ilk 25 ülke arasındadır. Dolayısıyla Türkiye’nin süt üretimindeki üstünlüğünü ne yazık ki peynir sektörüne yansıtamadığı görülmektedir. Türkiye İstatistik Kurumu 2019 yılı verilerine göre dış ticaret verileri dikkate alındığında 2012 yılında ihracat değeri 225 milyon dolardan 2019 yılında 410 milyon dolar seviyesine çıkmış, ithalatta ise (100 milyon dolar) önemli bir değişim olmamıştır. Türkiye İstatistik Kurumu 2019 yılı verilerine göre süt ve süt ürünleri toplam ihracat değerinin %43’ünün sadece peynirden gelmesi söz konusu ürünün ihracattaki önemini görmek bakımından da değerlidir. Yine Türkiye’nin dondurma ihracatı ise toplam süt ve süt ürünleri ihracatının %15’i kadardır, dondurma ithalatı ise oldukça düşüktür.
Şekil 1. Süt ve Süt Ürünleri İhracat Değeri İçinde Ürünlerin Payları (TÜİK, 2019)
Bu kapsamda Türkiye’nin süt ve süt ürünleri bakımından özellikle peynirde büyük ölçüde kendine yeterlidir ve net ihracatçı durumdadır.