TÜRKİYE’DE DURUM
•TÜİK Eylül 2022 verilerine göre Tarım ürünleri üretici fiyat endeksi (Tarım-ÜFE) yıllık %156, aylık olarak ise %7,14 artmıştır (TÜİK, 2022).
•Tarım-Üretici Fiyat Endeksine göre; 2022 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre %7,14, bir önceki yılın Aralık ayına göre %114, bir önceki yılın aynı ayına göre %156 ve on iki aylık ortalamalara göre ise %99,8 artış gerçekleşmiştir.
•Sektörlerde bir önceki aya göre, balık ve diğer balıkçılık ürünlerinde %9,3 azalış, ormancılık ürünleri ve ilgili hizmetlerde %2,3 azalış ve tarım ve avcılık ürünleri ve ilgili hizmetlerde %7,9 artış gerçekleşmiştir.
Ana gruplarda bir önceki aya göre canlı hayvanlar ve hayvansal ürünlerde %2,2, tek yıllık bitkisel ürünlerde %6,9 ve çok yıllık bitkisel ürünlerde %20,4 artış gerçekleşmiştir.
Yine TÜİK 2022 verilerine göre; Yıllık Tarım-ÜFE'ye göre 8 alt grup daha düşük, 5 alt grup daha yüksek değişim göstermiştir.
Yıllık artışın düşük olduğu alt gruplar sırasıyla, %78,8 ile koyun ve keçi, canlı; bunların işlenmemiş süt ve yapağıları ve %94,8 ile yumuşak çekirdekli meyveler ve sert çekirdekli meyveler olmuştur.
Buna karşılık, yıllık artışın yüksek olduğu alt gruplar ise sırasıyla, %297,3 ile lifli bitkiler ve %215,7 ile çeltik olmuştur.
Ayrıca Aylık Tarım-ÜFE'ye göre 6 alt grup daha düşük, 7 alt grup daha yüksek değişim göstermiştir. Bir önceki aya göre azalış gösteren alt gruplar sırasıyla, %1,4 ile üzüm ve %1,3 ile tahıllar (pirinç hariç), baklagiller ve yağlı tohumlar olmuştur.
Bununla birlikte, aylık artışın yüksek olduğu alt grup ise %29,5 ile lifli bitkiler ve %21,1 ile tropikal ve subtropikal meyveler olmuştur. Genel olarak bakıldığında Eylül 2022 itibariyle, endekste yer alan 84 maddeden, 31’inin ortalama fiyatında düşüş görülürken, 48 maddenin ortalama fiyatında ise artış gerçekleşmiştir.
Sonuç;
Yukarıdaki veriler üzerinden farklı yorumlar ve değerli çıkarımlarda bulunmak mümkündür. Söz konusu veriler tarım ve gıda ürünlerinin tüketici pazarlarında oluşan fiyatlar dikkate alındığında çiftçi eline geçen fiyatlarla nihai tüketicinin ödediği fiyatlar arasındaki makasın çok açılmış olduğu gerçeğini yansıtmaktadır.
Bu sonucun gerekçesi her ne olursa olsun; üretici ve tüketiciyi gözeten, esnek ancak tüm süreçleri kurala bağlayan ve kontrolü esas alan, üretici örgütlerinin piyasadaki etkinliğini artıran politikaların oluşturulmasını ve uygulanmasını zorunlu kılıyor.