20. yüzyılın başlarına kadar varlıklarını ve hizmetlerini sürdüren Antalya’daki iki yüz elliye yakın vakıflardan bir kısmının yer aldığı muhasebe raporlarını dikkatlerinize arz ediyorum. Günümüzde neredeyse tamamı şahsi tapular haline getirilmiş vakıflara ait mülklerin ve bu mülklerin gelirlerinin olduğu Devlet Başkanlığı Arşivleri Osmanlı Arşivi’nde 26.12.1258/30.01.1843 tarihli ve 11952 nolu belgede söz konusu vakıflarla alakalı şu muhasebe kayıtları yer almaktadır: (1843 yılında 1 akçe/1 altın 7.20 gram ağırlığında idi)
Murat Paşa Camii Vakfı:
Medine-i Antalya’da hâric-i surunda Murad Paşa Camii Şerifi’nin mütevellisi Şeyh Ali Efendi marifetiyle rü’yet-i inhan muhasebesinin iki yüz elli sekiz senesinde îrâdını beyan:
Kara Mersin ve Bekçi Elinden: 300
Ekinlik ve Arap Elaki’nden: 120
Nukûd-i Mevkûfe Rubhunden: 585
… Bulmuş Olan Nukûd Rubhunden: 157
Erkek Oğlu Dükkanından: 5
Ashâb-ı Hayrâtın Vaz’ Eylediği Nukûd Rubhunden: 120
… Bucağı Hâsılâtı ve Antalya Civârında Olan Hâsılât: 306
Moralı Hanelerinden: 45
…. Senevi İnhan: 20
Toplam: 1658 (1658 X 7.20= 11.937,6 gram altın)
Mesârifât: Bağ: 200, Muma: 20, Perde Tamiri:9, Kuyuların Tathiri: 15, Kilim Tathirine: 5, Daire Duvarlarına Mesarif: 18, Mütevelli Efendiye: 90, Nezâret: 40, Ketan: 24, Câli Firaş: 24, İmam Efendiye: 36, Hatip: 36, Müezzin: 30, Kayyuma:30, Cuma Müezzini: 6, Tertib-i Maaş: 40, Harc-ı Muhasebe: 8, Nukûddan Harç: 8
Îrâd: 1658
Mesârifât: 674
İş bu fazla-i vakıf mütevellisinin yerinde mahfûz asıl vakıf nukûda hamle istirbah olacağı: 984
Medine-i Antalya’da Murad Paşa Harkının Mütevellisi Efendi mûmi ileyh marifetiyle ru’yet-i muhasebesinin beyanı
Foşağı Civarında Bahçesinden: 10
Alaiyeli oğlu Bahçesinden: 36
Hacı Emir’in Bahçesinden: 8
Çifte Menzilden: 25
Hüseyin Efendi’nin Civarında Menzil Îcârı: 50
… Mahallesinde Menzil: 15
Tahılpazarı’nda Menzil Îcârı: 40
Câli Sâkin Menzil: 40
Aşık Tophane Mahallesi’nde Asmalı Menzil: 20
Zeyl Hacı Ali’nin Civarında Menzil Îcârı: 30
Demirciler Başında Dükkan Îcârı: 100
Civarında Dükkan Îcârı: 55
İttisâlinde Diğer Dükkan: 50
İttisalinde … Dükkan: 15
Çıkrıkçı Ali’nin Dükkanından: 55
Topal Hacı Hüseyin Dükkanından: 70
Kurbünde Müşterek Dükkan: 14
Siraç Hacı Ahmed Dükkanından: 10
Helvacı Osman Dükkanından: 10
Hacı Mütevelli Dükkanı Îcârı: 10
…. Dükkanından: 70
Bâli Bey Kurbünde Dükkan: 30
Erkek Oğlu Dükkanından: 5
Nukûd-i Mevkûfenin Rubhunden: 90
Ashâb-ı Hayrâtın Vaz’ Eylediği Nukûd Rubhunden: 127
Ehl-i Hayrın Harkın Yevmiyesine Verdiği: 84
Toplam: 1879 (1879 X 7.20 = 13.528,8 gram altın)
Mesârifât:
Dekâkinlere ve Menzillere Mütevelli Efendi Marifetiyle Mesarif-i Müteferrika: 391
Elli …. Harkın Tathirine Olan Mesarif …: 507
Hark-ı Mezburun Tathirine Olan Mesarif: 1620
Suculara Senevî Verilen: 400
Tertib-i Maaş-ı Hazine: 77
Harc-ı Muhasebe: 15
Nukûddan Harç: 2
Toplam: 3019
Mesarifât: 3019
Îrâd: 1879
İş bu Mesarifat-ı zâde-i …. Hark-ı mezburun Îrâdından … deyn etmek üzere iş bu … şerh …: 1139
Antalya’nın, Osmanlı Devleti dönemi yapılarından biri olan Muratpaşa Camii, giriş kapısı üzerindeki inşâ kitabesine göre 978/1570-71 tarihinde inşa edilmiştir. Kalenin dışında kesme taş malzemeyle XVII. yüzyıl Osmanlı mimari üslubuyla yapılan cami 19x18 m. ebatlarındadır. Cami, genel hatlarıyla bir ana kubbe, giriş revaklar üzeri üç kubbe, bir minareden müteşekkildir. Antalya Muratpaşa semtine de ismini veren Muratpaşa Camii, vakfedeni ve banisine izafeten resmi ve gayr-i resmi belgelerde yüzyıllardır Kuyucu Murat Paşa Camii olarak işlem görmekte ve kaydedilmektedir.
Antalya Muratpaşa Camii’nin banisinin ve vakfedeninin belgeler ışığında Karaman Beylerbeyi Murat Paşa yani Murad bin Abdüsselam olduğunun kesin bir şekilde tespit edilmesi ile yüzyıllar boyunca resmi ve gayr-i resmi belgelerde yapılan ve galat-ı meşhur haline gelen hata tarafımızdan düzeltilmiştir. Günümüz tarihi itibariyle başta Antalya Vakıflar Bölge Müdürlüğü’nün ve konu ile ilgili diğer birim ve yetkililerin caminin ismini “Karaman Beylerbeyi Murat Paşa Camii 978/1570” olarak tashih etmeleri gerekmektedir.
1843’te yıllık geliri 25.466,4 gram altın olan yani günümüz değeri ile yıllık yüz milyon TL olan Murat Paşa Vakfı’nın vakfiyelerinden günümüze Murat Paşa Camii’nden başkası maalesef ulaşmamıştır. Muratpaşa Camii’nin dört tarafında yer alan medreseler yıkılmış, imarethane ve hanlar yok olmuş, vakıf arazilerinin tamamına yakın kısmı satılmış ve bu araziler şahıs tapuları hâline getirilmiştir.
