20. yüzyılın başlarına kadar varlıklarını ve hizmetlerini sürdüren, günümüzde ise bir elin parmakları kadar kalan Antalya’daki iki yüz elliye yakın vakıftan bir kısmının yer aldığı muhasebe raporlarını dikkatlerinize arz ediyorum. Günümüzde neredeyse tamamı şahsi tapular haline getirilmiş vakıflara ait mülklerin ve bu mülklerin gelirlerinin muhasebesinin olduğu Devlet Başkanlığı Arşivleri Osmanlı Arşivi’nde 26.12.1258/30.01.1843 tarihli ve 11952 nolu belgede söz konusu vakıflarla alakalı şu kayıtlar yer almaktadır: (1843 yılında 1 akçe/1 altın 7.20 gram ağırlığında idi)
Şeyh Sinan Camii Vakfı
Medine-i Antalya’da hâric surunda Şeyh Sinan Cami-i Şerif’in mütevellisi Hacı İbrahim marifetiyle rü’yet-i inhan muhasebesinin iki yüz elli sekiz senesinde îrâdını beyan:
Mahall-i mezburda hamam îcâbı: 200
Sûk-i Sultânî’de bakkal dükkanından: 100
Dükkan önünde olan …. Dükkanı: 15
İttisalinde Diğer …. Dükkanı: 15
Mahall-i mezburda Moralı Ahmed’in dükkanı: 20
İttisalinde Molla Rıza’nın … Dükkanı: 10
İttisalinde … Osman’ın sakin olduğu dükkan: 10
Mahall-i mezburda kahvehaneden îcar: 40
İttisalinde diğer kahveden: 70
İttisalinde … dükkanı: 12
Mahall-i mezburda Moralı Kör Hafız Menzili: 40
Mahall-i mezburda … oğlu menzili: 40
Mahall-i mezburda … İbrahim menzili: 40
Cami-i şerif civarında taş ocağı îcarı: 40
Moralı … Murad menzilinden: 10
Nukûd-i mevkûfenin rubhunden: 170
Toplam: 782
Masârifât: Mütevelliye 45, müsellime 42, kayyuma 15, imam ve hatibe 42, firaş 4, bağ 100, masârif-i muhtelife 212, tertib-i maaş 40, harç-ı muhasebe 6
Toplam: 543
Îrâd 782 – masârifât 543 = 239 İş bu fazla-i vakıf mütevelli yerinde mahfuz olduğu
Karakaş Camii Vakfı
Medine-i Antalya’da hâric surunda Karakaş Camii şerifin mütevellisi Hacı Hafız marifetiyle rü’yet-i inhan muhasebesinin iki yüz elli sekiz senesinde îrâdını beyan:
Sûk-i Sultânî’de ekmekçi dükkanından: 450
İttisalinde yemişçi dükkanından: 500
Paşa Konağı’nda bahçeden: 200
Hıttan meşrut menzil îcârı: 40
Bir vakıf arsa îcarı: 10
Diğer vakıf arsa îcârı: 10
Nukûd-i mevkûfenin rubhundan: 131
Toplam: 1341
Masârifât: İmam Efendi 50, hatib 50, mütevelli 50, müezzin 40, kayyum 40, kürsî şeyhi 20, bağ 240, Şem-‘i mahal 182, mum 25, hasır 45, fitil ve kibrit .. 30, kuyulara masârif 40, imam sakin olduğu haneye mütevelli marifetiyle mütecari müceddiden bina olduğu 1008, tertib-i hazine 60, harc-ı muhasebe 12, nukuden 10.
Toplam: 1902
Masârifât 1902 – Îrâd 1341 = 561 İş bu masarifat-ı zâide ilerisinde vakfa îraddan işfardan olunmak üzere iş bu mahalle şerh verildi.
Muhasebe kayıtlarından anlaşılacağı üzere Şeyh Sinan Camii Vakfı’nın yıllık geliri günümüz değerlemesiyle 22 milyon beş yüz bin TL civarındadır. Bu gelirden; mütevelli, imam, hatip, kayyum ve diğer çalışanların maaşları ödendikten ve her türlü masraflar düşüldükten sonra vakfın kasasına 7 milyon TL’den fazla para kalmaktadır. Şeyh Sinan Camisi Vakfı’nın ve diğer vakıfların kasalarındaki önceki yıllardan devreden ve daha sonraki yıllar eklenen söz konusu paraların ve vakfiyelerinin/mülklerinin ne olduğu ise meçhuldür.
Yine Üçkapılar’ın karşısında bulunan Karakaş Camii Vakfı’nın yıllık geliri günümüz değerlemesiyle 37 milyon TL’ye yakındır. Bütün masraflar düşüldükten ve o yılın istisnâi bir harcaması olan imam evinin yeniden yapılması masrafı çıkarıldığında, Karakaş Camii Vakfı’nın kasasına 1843 yılında 26 milyon TL’ye yakın bir para eklenmiş olacaktır.
Görüldüğü üzere ecdadımızın kurduğu vakıf medeniyeti toplumun can damarlarından birini oluşturmakta, devlete ve hiç kimseye yük olmadan vakıf yapılarının her türlü ihtiyaçlarını karşılamakta, hatta her yıl kasalarında biriken paralar ile nice hayırlı hizmetleri yerine getirmektedir. Söz konusu vakıflar ve vakfiyeler ortadan kaldırıldığında ve işlevi iptal edildiğinde ise himayesiz kalan mescid ve camiler, mektep ve medreseler, imaretler, tekke, dergâh, hankâh ve zâviyeler, kütüphaneler, misafirhaneler, hastahaneler, çeşmeler ve sebiller, hamamlar, makbereler, hazireler, yollar ve köprüler, kervansaraylar, hanlar gibi sayısız târihi ve kültürel vakıf eserlerimiz vakfedenlerin beddua ettiği hainlerin ve zalimlerin ellerine geçmiş, satılmış, vasfı değiştirilmiş ve bu eşsiz eserler yıkılıp yok edilmiştir.
vmdkmvkdmvd
