20. yüzyılın başlarına kadar varlıklarını ve hizmetlerini sürdüren Antalya’daki iki yüz elliye yakın vakıflardan bir kısmının yer aldığı muhasebe raporlarını dikkatlerinize arz ediyorum. Günümüzde neredeyse tamamı şahsi tapular haline getirilmiş vakıflara ait mülklerin ve bu mülklerin gelirlerinin olduğu Devlet Başkanlığı Arşivleri Osmanlı Arşivi’nde 26.12.1258/30.01.1843 tarihli ve 11952 nolu belgede söz konusu vakıflarla alakalı şu muhasebe kayıtları yer almaktadır: (1843 yılında 1 akçe/1 altın 7.20 gram ağırlığında idi)
Tekeli Mehmed Paşa Camii Şerifi Vakfı:
Medine-i Antalya’da derûn-i kalede Tekeli Mehmed Paşa Hazretlerinin Camii Şerifi mütevellisi Hacı İbrahim Efendi marifetiyle rü’yet-i inhan muhasebesinin iki yüz elli sekiz senesi îrâdı beyan:
Kalekapısı Kurbünde Boyacı Dükkanı Îcârı: 70
İttisalinde Papuççu Dükkanından: 50
İttisalinde Diğer Dükkandan: 50
İttisalinde Diğer Dükkandan: 50
İttisalinde Diğer Dükkandan: 50
İttisalinde Diğer Dükkandan: 60
İttisalinde Diğer Boyacı Dükkanından: 40
İttisalinde Ekmekçi Dükkanından: 150
İttisalinde Küçük Dükkandan: 15
İttisalinde Yağhaneden İcârı: 100
İttisalinde Boyacı Dükkanından : 40
İttisalinde Diğer Dükkandan : 40
İttisalinde Diğer Dükkandan : 20
İttisalinde Diğer Dükkandan : 10
İttisalinde Diğer Dükkandan : 15
İttisalinde Diğer Dükkandan : 40
İttisalinde Diğer Dükkandan : 15
İttisalinde Diğer Dükkanadan : 15
İttisalinde Diğer Dükkandan : 15
İttisalinde Diğer Dükkandan : 10
İttisalinde Diğer Dükkandan : 40
Sûk-i Sultânîde Demirciler İçinde Dükkandan : 40
Sûk-i Sultânîde İki Kapılı Kahvesi Karşısında Dükkan Îcârı : 100
Hacı Balaban Mahallesi’nde Kebîr Hâneden Îcârı : 100
Mahall-i Mezbûrda Çubukçu Mustafa Menzilinden : 70
İttisalinde İmam Saim Menzili :
Hamamcı Arapzade Mehmed Ağa : 520
Pekmez Hanı Kurbunda Dükkan Arsası :
İmam Meşruta Hanım Dükkanı : 40
Pazar Ağası Kurbünde Berber Dükkanı: 10
Sûk-i Sultânîde Dükkan Arsası:
Haslima … Bahçesinden : 10
Bağa Meşrut Taktak Hacı Ahmed Dükkanından : 5
Bağa Meşrut Çıkrıkçı Hacı Mehmed Dükkanından : 5
Kebeci Hacı Mustafa Dükkanından : 7
Bağa Meşrut Hacı Mustafa Dükkanı : 10
Bağa Meşrut İskele Hacı Tefe oğlu Dükkanından : 10
Ehl-i Mürtezkaya? Meşrut Kebaz Burunu Dükkanından : 6
Nukûd-ş Mevkûfenin Rubhundan : 157
Toplam: 1997
Masârifât:
Mütevelli Efendiye : 45, Nezaret-i Kitabete : 20, İmam Efendiye : 50, Hâtibîn Efendilere : 40, Müezzin Efendiye : 30, Diğer Müezzine : 30, Kayyûma : 30, Diğer Kayyûma . 30, Hirerhân : 9, Harhân : 9, Bahçıvan : 19, Enverhân : 12, Câbî : 6, Firâşî : 6, Hirerhân : 9, Salâ Müezzini : 12, İmam Meşrûta Hanım Dükkanı : 60, Rugan … : 200, Minare Kandillerine Yağ Parası : 50, Şemli … : 180, Mum : 84, Fitil ve Kibrit : 14, Şiken Olan Kandillere Verilen : 20, Abdesthane Tathiri : 50, Ayaklık Tathirine : 50, Tertib-i Maaş-ı Hazîne : 40, Harc-ı Muhasebe : 10
Toplam: 1124
Mîzân: Îrâd: 1997 – Masârifât 1124 = 823 İş bu fazla-i vakf cami-i şerif tamir ve terkîmine sarf olunmakta olduğu.
Muhasebe kayıtlarından anlaşılacağı üzere Tekeli Mehmed Paşa Camii’nin kırktan fazla dükkan vakfiyesinin/mülkünün olduğu ve bu vakfiyelerden yıllık 1997 akçe yani günümüz değerlemesiyle 14.378 gram altın/55 milyon TL gelir elde edildiği beyan edilmektedir. Söz konusu gelirden cami imamının, hatiplerinin, müezzinlerin, kayyumların maaşları ödendiği gibi, camiyi süpüren, kandilleri yakan, bahçesine bakan, abdesthaneyi temizleyenlerin… maaşlarının da verildiği görülmektedir. Ayrıca caminin mum, kandil, fitil ve kibritine kadar bütün ihtiyaçları da vakfiye gelirlerinden sağlanmaktadır. Vakfın yıl sonu muhasebesinde kasasında kalan bakiye 823 akçenin de caminin tamirinde kullanılmakta olduğu kaydı mevcuttur.
Vakıf eserlerinin ve bu vakıflara bağlı olan vakfiyelerinin/mülklerinin iktisadi ve ekonomik açıdan devlete hiçbir sıkıntı vermeden ve devletin sırtına yük olmadan bu eserlerin tamir ve bakımlarını yaptığı, ayrıca bu vakıfların söz konusu eserlerde hizmet edenlerin yıl boyu maaşlarını karşılayarak büyük ölçekte sosyal istihdam sağladığı net bir şekilde görülmektedir. Tekeli Mehmed Paşa Camii’nin kırktan fazla dükkanına ve kasasındaki altınlarına ne olduğu ise meçhuldür ve bu konu da incelenerek ortaya çıkarılması gereken konular arasında araştırmacılarını beklemektedir.
