I. Alaaddin Keykubad Dönemi (1220-1237):
Sur ve Burç Kitâbeleri
8. Tuğrul Burcu Kitâbesi
Selçuklu sultanlarının, fethettikleri şehirlere inşâ ettirdikleri kale ve burçların bir kısmının yapımını emir ve beylerinin uhdesine verdikleri bilinmektedir. Antalya Mevlevîhânesi hamamının doğusundaki duvara alt seviyede sonradan yerleştirilip çeşme taşı yapılan kitbenin, Mevlevîhane hamamıyla hiçbir alakası olmadığı kesindir. Bu kitâbenin, Alaaddin Keykubad Burç ve Surları dizesinin inşâ tarihi olan 622/1225 tarihini taşıması ve burçları yaptıran emirlerden Tuğrul Bey’e âit olması, kitâbenin sekizinci burca âit olduğunu neredeyse kesinleştirmektedir.Zirâ yedinci burcu yaptıran Tuğrul Bey’in, devamında olan sekizinci burcu da yaptırma ihtimâli yüksek gözükmektedir. Bu sebepten dolayı Mevlevîhane Hamamı Kitâbesi, tarafımızdan Alaaddin Keykubad surlarının sekizinci burcu olan Tuğrul Burcu kitâbesi olarak tanımlanmıştır.
96x68 cm ebatlarında olan kitâbe, mermer üzeri 3 satır Selçuklu sülüsü ile yazılmıştır.
Necmi Atik Özel Arşivi
رسم بهذه العمارة السلطان المعظم شاهنشاه
الاعظم علا الدنيا و الدين ابو الفتح كيقباد بن كيخسرو
علي ايد العبد الضعيف طغرل في سنة اثنى عشرين و ستمائة
Türkçe okunuşu:Reseme bi-hâzihi’l-‘imâreti es-Sultânu’l-Mu’azzamuŞâhinşâhu
el-A’zamu ‘Ala’d-dünyâve’d-dîniEbu’l-fethi Keykubâd bin Keyhusrev
‘alâ eydi’l-‘abdi’d-da’îfi Tuğrul fî senetiisney ‘işrîne ve sittemiete
Türkçe çevirisi: “Muazzam Sultan, En Büyük Şahlar Şâhı, din ve dünyanın yücelticisi Keyhusrev oğlu Fetih Babası Keykubâd, zayıf kul Tuğrul eliyle bu imâretin yapılmasını 622/1225 senesinde emretti.”
Yılmaz-Tuzcu’un, söz konusu kitâbeyi ikinci burç kitâbesi olarak tanımlamaları, yukarıda ikinci burç ile alakalı yaptığımız açıklamalardan da anlaşılacağı üzere hatalı gözükmektedir.
9. Kûkî Burcu Kitâbesi (Kayıp)
Emir Kûkî’yeâit iki kitâbe bulunmaktadır. Günümüzde kayıp olan kitâbeyiErten, 53.kitâbe olarak dört satır hâlinde okuyup kaydetmiştir. Kûki’yeâit diğer kitâbeyi ise 66. kitâbeden sonra kaydetmiştir. Tevhid; “Makbule Mahallesi’nde Hakkı Efendi’nin hânesinde” açıklamasıyla dokuzuncu burç kitâbesini beş satır olarak okumuştur. Erten ve Tevhid’in bir kısmını okuyamadıkları kitâbe, Tevhid’in okuduğu gibi beş satır olmalıdır. Onuncu burcu da yaptıran Kûkî’nin dokuzuncu burç kitâbesinin, onuncu burç kitâbesiyle tıpatıp aynı olduğu kanaatindeyiz.
( المنة لله)
السلطان المعظم (عز الدنيا و الدين )
ابو الفتح ( كيقباد بن الساطان الشهيد كيخسرو)
عز نصره اتفق هذا العمارة على يد العبد
الضعيف كوكىفى سنة اثنى عشرين و ستمائة
Türkçe okunuşu: El-minnetulillâhi
es-Sultânu’l-Mu’azzamu ‘İzzu’d-dünyâve’d-dîni
Ebu’l-fethi Keykubad bin es-Sultânu’ş-ŞehîduKeyhusrev
‘azzenasruhuittefeka hâza’l-‘imâretü ‘alâ yedi’l-‘abdi
ed-da’îfiKûkî fî senetiisney ‘ışrîne ve sittemiete
Türkçe çevirisi: “Minnet yalınız Allah’adır
Büyük Sultan, din ve dünyanın şerefi, Şehid Sultan Keyhusrev oğlu Fetih babası Keykubad –zaferi kutlu olsun- (devletinde) bu imâret, zayıf kul Kûkî eliyle 622/1225 senesinde tamamlandı.”
Yılmaz-Tuzcu’nun çalışmalarında Kûki’yeâit iki kitâbeden sadece biri bulunmaktadır. Bu kitâbe, Yılmaz-Tuzcu tarafından, Antalya Müzesi’nde bulunan Kûkî’nin onuncu burca âit diğer kitâbesiyle karıştırılarak, Balıkpazarı Burcu kitâbesi şeklinde tanımlanmış ve okunmuştur.
10. Kûkî Burcu Kitâbesi
Erten kitâbe hakkında; “53 üncü kitabenin yanı başındaki burçta Ahi Yusuf Tekkesi’nin bir mezarında” açıklamasını yapmış ve kitâbeyi okuyup kaydetmiştir.
125x80 cm ebatlarında olan kitâbe, mermer üzeri 5 satır Selçuklu sülüsü ile yazılmıştır. Kitâbe, Antalya Müzesi Envanter Defteri’ne, “Duvar kitâbesi (Alâeddin Keykubad) h.622 m.1225, Mermer, Sur yıkımından” açıklamaları ve 20 sıra no ile kayıtlıdır.
Necmi Atik Özel Arşivi