I. Alaaddin Keykubad Dönemi (1220-1237):
Sur ve Burç Kitâbeleri
12. Kölük b. Emir YâvîBurcu Kitâbesi
Onikinci burcu, onüçüncü burca bağlayan sur beden duvarı bitiminde, in-situ hâlinde Kölük b. Emir Yâvî’yeâit ikinci bir kitâbe daha vardır.
Antalya Müzesi arşivinde ikinci kitâbe hakkında; “Burcun güneyindeki duvarın doğu yüzünde ve güney ucunda 0.68x0.72 m.lik bir mermerde, Arapça girift sülüs, 4 satırlık ikinci bir kitâbe daha vardır” açklamaları yer almaktadır.
70x70 cm ebatlarında olan kitâbe, mermer üzeri 5 satır Selçuklu sülüsü ile yazılmıştır.
Necmi Atik Özel Arşivi
رسم بهذه العمارة السلطان المعظم
علا الدنيا والدين ابو الفتح كيقباد بن
السلطان الشهيد كيخسرو عز نصره
على يد العبد الضعيف كلوك بن ياوى سنة اثنى عشرين ستمائة
Türkçe okunuşu: Reseme bi-hâzihi’l-‘imâreti es-Sultânu’l-Mu’azzamu
‘Ala’d-dünyâ ve ed-dîniEbu’l-fethi Keykubad bin
es-Sultânu’ş-ŞehîdüKeyhusrev ‘azzenasrahu
‘alâ yedi’l-‘abdi’d-da’îfiKülük bin Yâvîseneteisney ‘işrînesittemiete
Türkçe çevirisi: “Büyük Sultan, din ve dünyanın yücelticisi, Şehid Sultan Keyhüsrev’in oğlu Fetih babası Keykubad –zaferi kutlu olsun- zayıf kul Kölük b. Yâvî tarafından bu yapının yapılmasını 622/1225 senesinde emretti.”
Erten ve Tevhid, كلوك بن ياوى(Külük b. Yâvî) ismini شاوك بن واى(Şâvik b. Vây) şeklinde okumuşlardır. Erten ve Yılmaz-Tuzcu, kitâbenin tarih kısmına aslında olmayan harfleri eklemişlerdir.
13. Burç Kitâbesi (Kayıp)
Kitâbeleriİmâret Kapısı tarafından deniz istikâmetinde okuyan Erten, 12. Kölük b. Emir Yâvî Burcu Kitâbesi’nden sonra; deniz tarafından İmâret Kapısı istikâmetinde okuyan Tevhid, 17. Alaaddin Keykubad Burcu Kitâbesi’nden sonra; “Bundan sonra birkaç burç yıkılmış olduğundan kitâbeleri kaybolmuştur” şeklinde aynı şekilde açıklama yapmaktadırlar. Söz konusu kitâbe kayıptır.
14. Emir? Burcu Kitâbesi
Antalya Müzesi Envanterine 127 numara ile kayıtlı olan ve Alaaddin Keykubad Dönemine ait kitâbe ilk defa tarafımızdan tesbit edilerek üzerinde çalışma yapılmış, İmâret Kapısı’ndan itibaren Selçuklu emirlerinin uhdesine verilen burçları takip ettiği için 14. burç kitâbesi olarak sur sıralamasına yerleştirilmiştir.
Necmi Atik Özel Arşivi
السلطان (امر بھذه العمارة المباركة)
ابوالفتح (المعظمشاھنشاهالاعظم)
الضعیفامیر (كیقباد بن كیخسروعلىید العبد)
المحتاج الى......................................
اثنىعشرین و ستمایة(رحمة ربهفى سنة)
Türkçe okunuşu: Emera bi-hâzihi’l-‘imâreti’l-mübâreketi es-Sultânu
el-Mu’azzamu Şâhinşâhu’l-‘a’zamuEbu’l-fethi
Keykubâd bin Keyhusrev ‘alâ yedi’l-‘abdi’d-da’îfiemîr
……………………………………………….. el-muhtâcu ilâ
rahmetirabbihi fî senetiisney ‘işrîne ve sittemeyete
Türkçe çevirisi: “Bu mübârekimâretin yapılmasını Büyük Sultan, en büyük şahlar Şâhı, Keyhusrev oğlu Fetih babası Keykubad, Rabbi’nin rahmetine muhtaç zayıf kul emir ………….. 622/1225 senesinde emretti.”
15. Alaaddin Keykubâd Burcu Kitâbesi
Onbeşinci burçtan itibaren beş burç Alaaddin Keykubad tarafından yaptırılmıştır. Bu beş burcu (15,16,17,18,19) aynı sur silsilesinde yer alan emir burçlarından ayırmak adına, bu burçlar tarafımızdan “Sultan Burçları” diye isimlendirilmiştir.
Sultan burçlarının ilki olan onbeşinci burç kitâbesi, Antalya Müzesi Envanteri Defteri’ne 126 numara ile kayıtlı olan ilk defa tarafımızdan tesbit edilerek ortaya çıkarılan kitâbe, 15. burç kitâbesi olarak sur sıralamasına yerleştirilmiştir.
Söz konusu kitabenin I. GıyâseddinKeyhüsrev’eâit olmadığı, “iki denizin ve karanın sultanı” ibâresinden, yani devrinde Sinop daha fethedilmediği için Akdeniz ve Karadeniz’i ifâde eden “iki deniz” ibâresini kullanamayacağından anlaşılmaktadır. Kitâbede yer alan, “Şehîd Sultan Keyhusrev’in oğlu” ibâresi, GıyâseddinKeyhüsrev’in oğulları İzzeddin Keykâvus ve Alaaddin Keykubad içindir. Kitâbenin başlangıcında yer alan “Raseme” ifâdesi İzzeddin Keykâvus’un kitâbelerinde yer almadığından ve Alaaddin Keykubad kitâbelerinde kullanıldığından dolayı, kitâbenin Alaaddin Keykubad’a âit olduğu netleşmektedir.