“Solim” kelimesi öteden beri yalnız Türk eşhas esâmisi arasında pek çok tesadüf edildiğini tarihlerde görüyoruz.
Tarihler eski Coconlardan bahsederken 431 tarih-i miladisinde “Polocenk” yerine geçen oğlu “Oni” “Soliyen” Han ismini almıştır.
Keza: 98 tarih-i hicrîsi vakayiinden Arap tarihlerinde deniliyor ki: “Amasya tarafında Peçenek Türkleri meskûndu. Bunlar Hristiyanlığı kabul etmişlerse de “Sol b. Bahtü’n-nüsûsi’r-Rûm” nâm-zât İslamiyeti kabul etmiştir (Sol: Turan lügatında yüksek mânâsına olan Soli demektir). Bu zata Araplar “Abdülvehhâb es-Soli” ismini vermişlerdir. Yine 390 tarih-i hicrisinde vefat eden “Gazi Danişmend Tamd Han”ın damadı ve ammizâdesi “Soli Bey”dir. Yine Danişmendlilerden 529 tarih-i hicri sıralarında Sivas valisi “Arslan Tenkumuş Bey b. Soli Bey” görüyoruz.
Keza: Selçûkîlerden Alaaddin Keykubad zamanında Tatar umerasından “Anak-İnak b. Baycu Noyan”ın oğlu “Sölimiş Bay” vardır ki bu sırada Antalya’da Teke beyleri ilân-ı istiklal etmişlerdir.
(Teke Bey 677’de Amasya valisi bulunan Taramtay Bey’in vekili olarak Antalya emiri olmuştu. Ve bu havaliyi istila ve temellük etmiştir) Keza Kadı Burhaneddin Zülfikar oğlu Soli Bey 793’de yani Murad-ı sâni zamanında yaşamıştır.
619 tarihlerinde Amasya valiliğinde Mübarizeddin Halifet Alp b. Soli bulunuyordu.
738 tarihlerine ait Kayseri şehri kenarında Ertna’nın zevcesi Soli Paşa nam hâtunun medfun bulunduğu kitabesinde görülüyor.
Görüyorsunuz ya, Soli ve Solim kelimeleri öteden beri Turan isimlerinde mevcut ve zebanzeddir (kullanılmaktadır).
Pek eski devirlerde Türkler Anadolu’nun Karadeniz havzasında Muskay, Sapir, Kolhayinda, Halib, Tüble ve Anadolu’nun cenubuna doğru Hitit, Koman, Komak devletlerini kurmuş oldukları tarihen müsbittir. Şu kadar var ki Türklerin bu ilk muhaceretleri cemiyetlerin zuhurundan ve kavimlerin millet şeklinde temeyyüzlerinden evveldir. Bunlar harici tesirlerle sevk ve idare olundular ve temessüle karşı (başkasına benzeme ve uymaya) mukavemet etmeyi bilemediler. Terova Maharebe-i meşhûrasından sonra bu kıta ile ülfet etmeye başlayan Yunanlılar akın akın gelmiş olduklarını ve buralarda asılları Turanlı kavimler ile büyük muharebelerde bulunduklarını Heredot yazıyor. Yunanistan’dan bu havaleye gelen ikinci muhacirin kafilesinde ferdiyet ve imtiyaz zihniyeti uyanmış olduğundan burada Yunan lisanı teammüm etmeye (umimileşmeye) başlamıştır. Yunanlılar, Pisidya’ya geldiklerinde yerli ahalinin itikadından mabud “Solim”i bir türlü atamadıklarından kendi “Zeus”ları ile Solimus’u yerleştirerek “Zeus Solimus”u mabud ittihaz etmişlerdir ki “Zeus Solimus”un mebdei bundandır. Termossos’daki kitabelerde Hoyles, Miles, Sikes, Oyles, Ates gibi hiç Yunanca olmayan kelimata da tesadüf ediyoruz. Birçok isimlerde vardır ki kaynaştırma suretiyle Yunan çeşnisi almıştır.
Hulasa: Vilayetimizde pek eski zamanlarda yaşayan ve tarih için mebde ittihaz edilen “Solimler”, bazı tarihlerin zan ve tahmini veçhile Finike veya Yunan ırkına mensup olmayıp belki doğrudan doğruya Turan ırkına mensup olduklarına muhakkak nazarıyla bakılabilir. Binlerce sene mukaddem vilayetimizde ikamet eden Yunanilerle Romalılar tarafından Turanilerin tesis ettikleri şehir ve kasabaların esamiyesi (isimleri) tebdil ve tahrif edilerek unutturulmuş ise de biz bugün vilayetimizin sahib-i hakiki ve ezelisi olduğumuzu -şimdilik- ancak bu Solim kelimesiyle anlayabiliyoruz. Yunaniler bu havaleye geldikten sonra kadim Türklere, lisan, itikadat ve an’anât peyderpey unutturulmuş ve Yunanca hakim olmaya başlamıştır.
İskender ile Romalılar zamanında dahi bu havalide Yunan lisanı ile harfi kıymetten düşmemiş belki daha fazla revaç bulmaya başlamıştır. Romalılar, Bahr-i sefid (Akdeniz) havzasını istila ettiklerinde ahaliyi Latinleştirmek siyasetini takip etmemişlerdir. Pisidya’da yalnız şekavetin men’i (eşkıyalığın engellenmesi) için Yalvaç-Ağlasun- “Karamena=Kirme”, “Terepofa=Karçibayra” ve “Olyasa=Belenli”de birer koloni teşkil etmişlerdir.
Antalya Müze Müdürü Süleyman Fikri, “Teke Vilayetinde İlk Sekene”, Türk Yurdu Mecmuası, Teşrîn-i sânî 1928/Kasım 1928, 17. Sene, cilt 2-22, sayı 11-205, sayfa 29-30.
