TÜBİTAK başta olmak üzere üniversiteler ve çeşitli kurumlar tarafından çeşitli proje önerileri ilgili kurumlara sunulduğunda başlangıç, ara ve sonuç değerlendirmesine tabii tutmak üzere bilirkişi olarak bilim insanlarına hakem olarak gönderilir. Hakem veya değerlendirmeyi yapacak jüri üyesi bilim alanındaki yetkinliğiyle birlikte akademik ilkeler doğrultusunda projeyi, proje raporunu değerlendirerek araştırmacı için çok değerli olan ve projenin olumlu ve olumsuz taraflarının vurgulandığı bir rapor yazar.
Proje değerlendirme metni projeyi yürütüen araştırmacılara büyük yararlar sağlamaktadır. Özellikle proje önerisinin değerlendirmesini ifade eden başlangıç ve proje devam ederken gerçekleştirilen ara değerlendirmelerde ortaya konulan saptamalar, uyarılar ve öneriler araştırmanın sağlıklı şekilde yürütülüp tamamlanması için araştırıcılara hayati katkılar yapmaktadır. O nedenle değerlendirme sürecinin özenle ele alınması gerekir ve değerlendirme işlemi projelerin başarısı için olmazsa olmazdır.
Bu yazımızda daha önce hakem olarak değerlendirdiğimiz bir proje önerisini isim ve adres olarak vermeden süreçle ilgili değerlendirme işleminin nasıl olduğunu, hangi konulara dikkat etmek gerektiğini özellikle genç bilim insanlarına ve araştırmacılara ve konuya ilgi duyanlara hatırlatmak amacıyla paylaşmak istedim.
A Projesinin Değerlendirme Raporu
A Projesi Raporu ile ilgili düzeltilmesinin gerekli ve yararlı olacağı düşünülen konular, görüş ve öneriler aşağıda sunulmuştur.
Not: Metinde kullanılan semboller; Sayfa (S), Madde (M), Paragraf (P), Tablo (Ç) ve Şekil (Ş) olarak tanımlanmıştır.
S2-P3: “Kır Nüfusu Oranı“ güncellenerek (%35 yerine %20 olarak) kaynak gösterimi ile verilmesi uygun olacaktır.
S3-M2: “Dünyanın tüm varlığının ancak %1’i kadınlara aittir.” ifadesi eksiktir, ne anlatılmak istendiği anlaşılamamaktadır. Gözden geçirilmelidir.
S4-P5: Çeşitli bölümlerde de yer aldığı gibi araştırıcılar tarafından yabancı kaynaklarda “Anonymous”, yerli kaynaklarda “Anonim” gösterimi tercih edilmiştir. İkisinden birinin (özellikle anonim bildirimi) uygun olacaktır.
S5-P4: İngilizce kaynak gösteriminde İngiliz alfabesinde yer alan karakterler kullanılmalıdır. Örneğin kaynak gösteriminde yer alan (SMİTH, A., 1776) yerine (SMITH, A.,1776) gibi. Tüm metnin gözden geçirilmesi uygun olacaktır.
S7-P3: İnternetten alınan bilgilerin kaynak gösterimi, metin içinde (DÖNMEZ, 2013) olarak verilebilir. Kaynakçada kaynak gösterim kurallarına uygun şekilde, “Erişim tarihi“ de yer almalıdır. İleriki bölümlerde de aynı işlemler gerçekleştirilmelidir (www.buyuksehir.bel.tr gibi)
S9-Ş2.2: Gini katsayısı, “gini“ olarak verilmiştir. Düzeltilmesi uygun olacaktır.
S12-T.2.1 ve T.2.2: Araştırma metninde ulusal ve uluslararası gelişmişlik sınırının altında kalan ülkelerin verilerinin en yenisi 1997 yılına aittir. Daha yeni kaynak bulunmaktadır, üzerinde durulması yararlı olacaktır.
S45-P4: “Araştırma kapsamında toplam hanelerin %73’ünün tarım ile uğraştığı ve bunların %43’ünün olumzuz şartlarda yaşadığı belirtilirken, bu oranın merkez yerleşim yerlerinde daha yüksek olduğu dikkat çekmektedir” denilmektedir. Bu yorumun üretici görüşü mü, yoksa yapılan işlem sonucu mu, elde edildiği açık değildir, açıklanması uygun olacaktır.
S64-P1: Metinde “…daha çok ferdi hareket eden bir toplumun yaşadığı görülmektedir” ifadesi daha anlaşılır olmalıdır. Yine devamında “üretim sistemlerinin farklı oluşu ile üretici profili üzerindeki etkisi incelenmiş ve fark olmadığı“ belirtilmiştir, denilmektedir. Bu sonucun hangi istatistik analize dayandırıldığı belirtilmemiştir.
S67-P1: Altyapı hizmetlerinin yeterliliği konusunda ( … gibi) çeşitli değişkenler ele alınmış ve deneklerin görüşlerine göre yeterli, yetersiz olarak değerlendirilmiştir. Ölçekli soru tipi kullanılmış ise memnuniyet derecesi seçenekleri artırılarak işlem yapılabilir.
S79-P5: 1. Grup 0-30 olarak verilmiştir. 0,1-30,00 olarak verilmesi uygun olacaktır.
S83-P3: Son tümcede yer alan %70 oranında internete bağlı olmak önemlidir. Bu değerin yüksek olması önemli olmakla birlikte, hanehalkı bütçesi içerisinde internet ücretinin payı bakımından da değerlendirilebilir.
S84-T3-12: Tablo 3.12’de % ifadesi yerine “Oran (%)” şeklinde verilmesi ve Tablo 1.13’te ise 0-5 yaş grubu yerine 1-5 yaş olarak verilmesi uygun olacaktır.
S85-P1-T3.23: Tablo 3.23’te 14-49 yaş grubundaki erkek nüfus değerinde maddi hata vardır ve tabloda 52.17, metinde ise %52.10 olarak verilmiştir. Rakamlar arasında ise kural gereği nokta yerine virgül koymak gereklidir. Yine burada elde edilen istatistiğin neden önemli olduğunun açıklanması uygun olacaktır.