Tolstoy’un bir sözüyle buluştum. Demiş ki flozof; ‘’Acı duyabiliyorsan canlısın, başkalarının acısını duyabiliyorsan insansın’’ Çok etkiledi beni.
Allah bütün canlıların içerisinden insanı seçmesi ve bu seçimin ardından canlılardan farklı bir özelliği olmasını istediği ve empati ya da Türkçemizin zarif ifadesiyle ‘’diğerkâmlık’’ duygusuyla buluşturması bu farkın en büyük ispatlarındandır.
Her canlıda acı çekme can taşımasından kaynaklı metabolizmik bir olaydır. Bu canlılar için standart bir donanımdır. Ama bu konumuza başlık olan duygular ise insan olmanın en belirgin özelliklerindendir. Bir nisanın karakter kalitesini bu tür ahlaki davranışlar ve duruşlar belirlemektedir.
Sureta Dünyada 8 milyar insanın varlığını biliyoruz. Bu sayının kategorisini şöyle şekillendirebiliriz. Bunları yazabilmek için büyük eğitimlere ve araştırmalara da gerek yoktur. Etrafımıza biraz dikkatlice bakabilirsek ihtiyacımız olan her şeyi görme imkanına sahibiz.
Mesela, zenginler-fakirler, köylüler-şehirliler, eğitimliler-eğitimsizler, uzun boylular-kısa boylular, beyazlar-siyahlar, iyiler-kötüler, zalimler-mazlumlar, açlar-toklar, güçlüler-zayıflar gibi zıtlarıyla beraber insana ait yüzlerce özellik bulabiliriz.
Bu saydıklarım ve diğerleri insana ait fotoğraflardır. Ayrıca her insan her bir özelliği kendince yapabilir. Taklit de mümkün ama hiçbir taklit uzun süre yapılamaz. Ya kişi kendinden vazgeçer ya da davranışlarını kendince yapar.
İşte insan olabilmenin en temel özellikleri bu ve diğer özelliklerin insanı yaşatan, yardım eden, merhamet eden, iyi olan ve iyilik üretenler şeklinde sıralayabiliriz. Gülen ve güldüren insanlar insanlık ailesinin yüz aklarıdır.
Medeniyet dediğimiz bireysel ve toplumsal kalite platformuna ulaşabilmenin en temel özellikleri bu iyiler ve iyilikler rütbesine kavuşabilmiş olmalarıdır.
İnsan olan fakirleri doyurmak için de uğraşır.
İnsan olan insanların problemlerini çözer.
İnsan olan darda olana el takar.
İnsan olan alçak gönüllü ve merhamet sahibi olur.
İnsan olan kanaat sahibi olur.
İnsan olan yüz güldürür.
İnancımıza göre bu saydıklarım ve benzeri sayamadıklarımız ibadetin en kaliteli olanlarıdır. İnsanı insan yapıp insanın kul olup ölmesine katkı sağlayacak temel davranışlardır.
Allah, yaratılışında hiçbir noksan bırakmadığı insanlardan “iyi olmalarını” yani “örnek insan” olmalarını ister ve Kuran’da insanın iyi özelliklerini öne çıkartan ayetler vardır. Şimdi bunları yazalım.
“(Onlar) gayba iman ederler, namazı kılarlar, kendilerine verdiklerimizden hayra harcarlar, sana indirilene ve senden önce indirilene iman ederler ve ahirete de onlar kesin olarak inanırlar.” (Bakara 3-4)
“Yine onlar (o müminler) ki, emanetlerine ve ahitlerine riayet ederler” (Mü’minun-8)
“Yine o iyi kullar, harcama yaptıkları zaman ne saçıp savururlar ne de cimrilik ederler; harcamaları bu ikisi arasında mâkul bir dengeye göre olur.” (Furkan – 67)
“Yine onlar ki, bir kötülük yaptıklarında, ya da kendilerine zulmettiklerinde Allah´ı hatırlayıp günahlarından dolayı hemen tövbe-istiğfar ederler. Zaten günahları Allah´tan başka kim bağışlayabilir ki! Bir de onlar, işledikleri kötülüklerde, bile bile ısrar etmezler.” (Âli İmran -136)
“Onlar, yalana şahitlik etmeyen, faydasız boş bir şeyle karşılaştıkları zaman, vakar ve hoşgörü ile geçip gidenlerdir.” (Furkan -72)
“Mümin erkeklerle mümin kadınlar da birbirlerinin velileridir. Onlar iyiliği emreder, kötülükten alıkoyarlar, namazı dosdoğru kılarlar, zekâtı verirler, Allah ve Resulüne itaat ederler. İşte onlara Allah rahmet edecektir. Şüphesiz Allah azizdir, hikmet sahibidir.” (Tevbe – 71)
Kısaca ayetlere değinecek olursa iyi insanın özellikleri Kuran’da şu şekilde özetlenmiştir;
-Allah’a doğru iman ederler.
-Meleklere iman ederler,
-Ahiret gününe yani öldükten sonra hesap vereceklerine iman ederler,
-Sahip oldukları malları Allah (c.c) yolunda harcarlar,
-Doğru sözlüdürler, verdikleri sözü tutarlar ve emanete hıyanet etmezler,
-Namazlarını dosdoğru kılarlar, Zekatlarını verirler, Peygamberlere iman ederler.
-Haya ve iffet sahibidirler,
-Yalancı şahitlik etmezler, hoşgörülüdürler, faydasız işlerden yüz çevirirler,
-İyiliği emrederler, kötülükten alıkoyarlar, zulmetmezler,
-Gıybet, dedikodu, iftira atmak, haksız yere adam öldürmek gibi kötü işlerden uzak dururlar.
Bu ve benzeri güzelliklerin zıtları Allah’a isyandır. İnsanı insanlıktan çıkarır. Zalimlik elbisesini giydirir ve Allah’ın lanetine davetiye çıkarır.
İnsan olup insan kalanlara selam olsun. Bu uğurda mücadele edenlere, acı çekenlere, direnenlere Rabbimiz yardım etsin. İnsanlığın bitmeyen umudu olma mücadelesine destek verenlerin de rütbeleri şerefli olsun.
Hoş olunuz, hoşça kalınız, iyiliklerle anılan insan olunuz, Allah’a emanet olunuz.
Kıymetli Hocam Allah razı olsun. Allah cümlemizi imanlı, istikametli, razı olduğu kullarından eylesin.